Öncelikle herkese selamlar . Bu balon balığı zehirlidir , zehirsizdir , öldürüyor , öldürmüyor ikilemi beni uzun zamandır rahatsız ediyordu . Yazılan çizilenlerle , yaşananlar birbirini tutmayınca kafam karıştı ve araştırmaya geçtim . Önce internet vasıtasıyla neymiş ne değilmiş okudum ama doyurucu , sağlamalı birşeye rastlamadım . Sonra Mersinde MSM adlı gıda laboratuvarına başvurdum (balık örneğinden tetrodoxin analizi için) , meğer öyle bir teknolojileri yokmuş , o da boş çıktı ... En sonunda girdim google a , yazdım su ürünleri fakülteleri diye ... Ne kadar su ürünleri fakültesi varsa çıktı. Oralarda görev yapan profesörlerden tutunda araştırma görevlilerine varana kadar ne kadar personel varsa hepsine ulaştım . Hemen hepsine aşağıda yayınlayacağım e-mail i teker teker attım . Yarısından fazlası yanıt vermedi . Yanıt verenlerin bir çoğu da bu konu hakkında bilgi sahibi olmadıklarını , araştırma yapmadıklarını ve bu yüzden yardımcı olamayacaklarını yazdılar . Bir tane Doç.Dr. abimiz şöyle yazdı : ^^Selam Mustafa Bey , bahsetmiş olduğunuz konu benim uzmanlık alanıma girmesede araştırmanız için sizi işin uzmanı olan doğru kişiye yönlendiriyorum ^^ diyerek bir adres verdi . Mail adresini araştırdım , aynı üniversitede görev yapan başka bir Doç. Dr. Abi çıktı ve onun yanıtı bu güne kadar balon balığı üzerinde kurulan tabuları yıktı geçti . Ona sorduğum soruyla beraber birde şahsi görüşüm vardı (balığın zehiri elde etme yöntemi ile ilgili), sağolsun hocam onu da açıklamalı bir şekilde yıktı O konuda görüşüm yanlış da çıksa doğrusunu öğrendiğim için mutluyum . benim yollamış olduğum e-mail : Sayın hocam , Ben Mustafa Yılmaz , beden eğitimi öğretmeni ve aynı zamanda amatör balıkçıyım . Denizlerimize kızıldenizden gelmiş olan balon balıkları hakkında bir sorum ve bir görüşüm var . Vaktiniz olurda ilgilenirseniz çok sevinirim . SORU : Yaptığım araştırmada (internet ve ansiklopedi) bu balığın son derece zehirli olduğunu gördüm ancak , kendim dahil (o zamanlar bilmiyordum) mersinde bir çok kişinin bu balığı yemesine rağmen zehirlenmemeleri çok garibime gidiyor. Buna bir anlam veremedim , sizce neden ? GÖRÜŞÜM : Balon balıklarının zehirli olduğu ve ölümlere yol açtığı çoğrafyalarda , bu zehri yediği avlarından alıp vücudunun çeşitli bölgelerinde biriktirdiği kanaatindeyim . Zira çiftliklerde üretilen balon balıklarının zehirli olmadığı yönünde bir duyum almıştım . Benim görüşüm bu balıkların bizim sularımızda yediği besinlerin zehir içermediği ve bu yüzden balıkta zehir birikmediğidir . Aksi takdirde bunca zamandır yenilen balon balığının bir şekilde insanlarımıza zarar vermesi , zehirlemesi hatta öldürmesi gerekirdi diye düşünüyorum . Bu konuda , bilgilerinizi benimle paylaşırsanız çok memnun olacağım hocam . Sağlıcakla kalın ... Hocanın soruya cevabı : Sayın Mustafa Yılmaz, Bu balık türüne ait disi bireylerin sadece gonadları (=yumurtalıkları) doktugu kendini ve yumurtalarını belli bir süre koruma saglayabilmesine yarayan bir toksik (=zehir) madde içermektedir. Diger dokularında, yani etinde, derisinde kemiginde, vb., toksik madde bulunmaz. Sonuc olarak, bu zehirlenme vakası ile karşılaşabilmek icin; 1) Ureme doneminde olunmali, 2) Disi bir balık yenilmis olmalı, 3) Balıgin ic organları temizlenirken yumurtalıkları parcalanarak, diger dokulara (deri ve kas) etkin miktarda taksik madde bulastırılmıs olmalıdır. Uzak doguda, bu balıgın restoranlarda satılabilmesi icin ozel egitim almis ahci calıstırmak gerekir. Pazar degeri yuksek ve talep goren bir balıktir. Ote yandan, bu balık türünün bir çok benzer yakın akrabası (bunlara da balon balıgi denir) bulunmaktadır ve bunların hepside zehirleme riski içermez. Bu balık turunun bizim denizlerimizde yedigi besinlerin zehir icermedigi gorusunuzu, asagidaki sorular dikkate alarak tekrar gözden gecirmenizi oneririm. Carnivor (=Etcil) bir canlı olarak yakalayabildigi tum balık, yengec, kalamar gibi canlılar ile beslenen bir canlının zehir uretimine ozgu bir diyeti olması olanaklımıdır? Uretilen zehir neden sadece yumurtalıklarında bulunmakta diger dokularında bulunmamaktadır? Umarım size bir olcude yararlı olabilmisimdir. Saygılarımla,
Yani hocamız bunun üremeyi koruma amaçlı dönemsel olarak üretilen bir zehir olduğunu belirtiyor. Peki şimdi soru: Balon balığında erkek/dişi ayrımı kesin olarak nasıl yapılır?
Degerli Emeginiz, Araştırmanız ve PAylaşımınız için teşekkürler. Faydalı bir bilgi , bu konuda kulaktan kulağa farklı söylemler yayılmakta. Balon balığı konusunda iyi bir araştırma yapmışsınız, tebrikler.
Güzel bir araştırma tebrikler. Trakonya ve iskorpit de zehirli balıklar ama temizlemesini bildikten sonra çok lezzetliler.Ben yıllarca yedim. Bu balon balığınında denizlerimize yeni yeni girmesi ve zehirli olduğu söylenerek ama buna rağmen yurt dışında değerli bir balık olması hatta özel aşçıların bile eğitilmesi aslında balığın değerini anlatıyor. Ama tabiki bu balığında temizlenme yöntemlerini iyi öğrenmek ve bilmek gerekiyor. Sonuçta sağlığımızdan da olmayalım. İskorpitin acısını tadan biri olarak
Balon balığını korkmadan elleyebileceğimiz kesinleşti o zaman. Ancak yemek konusunda hala ne bir durum yok. Bizdekiler zehirli mi zehirsiz mi tam belli değil, eğer zehirliyse iyi temizlemek lazım, iyi temizlenmesi için özel eğitimli aşçılar kullanılıyor uzak doğuda, biz temizleyebilir miyiz? Bilemiyorum, mesela ben o riske girmem, şimdilik... Zehirli olan balığı her yiyen ölecek ya da hastalanacak bir durum da yok ortada ama zehirli balığı yemek riskli. Benim anladığım budur. Yararlı paylaşım için çok teşekkürler.
Bahsettiğiniz beslenmeye bağlı zehir taşıma durumu özellikle ılıman, ve tropik denizlerde yaşayan etçil balıklarda sıkça görülmektedir. Bu nedenle özellikle tropikal kuşaktaki okyanuslarda belirli bir boyun üzerindeki baraküda, akya, mercan gibi resif balıklarının yenmesi önerilmez. Ciguatoksin adı verilen bu zehir, kimi çeşitler planktonlarca üretilmekte, ve besin piramitinde yükseldikçe canlıların vücudunda birikmektedir. Türkiye'de söz konusu zehirlenme ile karşılaşılmamaktadır ancak yine birikim yoluyla etçil balıkların dokularında biriken zehirli madde miktarının dikkate alınmasında fayda vardır.
Koruma altında olduklarından üreme döneminde hiçbir balık yenmez, tadı da yavan olur ayrıca.. Zehir, mehir diyince İskorpit tutasım geldi şimdi.
Sadece dişilerin yumurtalığında bulunduğuna göre (Hocamıza güvenerek diyorum) erkekleri etkin şekilde ayırdedebilmeyi öğrensek daha güvenli bir yol olmaz mı? Yılın en az üç ayında bu zehir dişi balığın vücudunda bulunuyor, sonrasında atılsa da vücudunda hiçbir zaman zehir üretimi olmayan erkekler daha güvenli olacaktır. Bu arada araştırma azminizi tebrik ederim.
discovery kanalında izlediğim bir belgeselde Japonya'da balon balıklarının tutulmasından restaurantta servisine kadar aşamalar detaylı olarak gösteriliyordu. Özel düzeneklerle tutulan balon balıkları restauranta kadar canlı götürülüyor, teknelerin livarına birbirlerini yememeleri için kerpetenle dişleri kesilerek koyuluyorlar. Videodaki özel eğitimli fugu aşçısı tüm iç organların, özellikle de gözlerinin çok zehirli olduğunu söylerken, sunucu iç organlara ve gözlere dokunursa saniyeler içinde nefes darlığı çekerek kalp spazmı ile ölüme gideceğini anlatıyor. Aşağıya linki kopyalıyorum, açamazsanız youtube' dan "How Do They Do It?- Fugu" diye arama yaptığınızda videoya ulaşabilirsiniz. (Türkçe alt yazılı videoyu maalesef bulamadım). http://www.youtube.com/watch?v=hBxdsv9THH8
5 Kasım 2008 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27045 TEBLİĞ Tarım ve Köyişleri Bakanlığından: 2/1 NUMARALI TİCARİ AMAÇLI SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞINI DÜZENLEYEN TEBLİĞDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2008/60) “(3) Taşıdıkları toksin nedeni ile insan tüketiminde sakınca bulunan Balon balıklarının (Lagocephalus sceleratus, Lagocephalus spadiceus) ve pervane/ay balığının (Mola mola) karaya çıkarılması ve satılması yasaktır.”
Evet haklısınız , bu tip balıklardan uzak durmak gerekir . Bu saydığınız balıklar dünyaya geldiklerinde zehirli olmayıp , yaşantıları ve diyetleri sonucu vücudunun belirli kısımlarında zehir biriktirmek suretiyle çok tehlikelidirler . Hatta okuduğum bir ansiklopedide barracudaların bir zamanlar kralların yemeklerinde başrolü oynayıp , bir yada birkaç kez toplu zehirlenmelere neden olduğunu görünce çok şaşırmıştım . Ben balon balıklarında da durum bu şekildedir diye düşünmüştüm ama yanılmışım . Balon balıkları sadece üreme dönemlerinde yumurtaları ve yeni doğacak yavrularının güvenliği için zehir üretip yumurtalıklarında biriktiriyor . O açıdan tehlikeli olan zaman sadece üreme dönemi . Bu dönem 3 ay diyelim ve önüne-arkasına birer buçuk ay ekleyelim . Olur 6 ay . Diğer 6 ayda bu balık zaten zehir üretmiyor . Ama emin olun araştırma yeme-yememe için değildi . Ben bu balığı çoktandır yemedim (korkutucu ününü öğrendiğimden beri) . Şu an kafamda soru işareti kalmasada , aklım birşey olmaz desede gönlüme laf geçirip yermiyim sanırım yemem Çünkü her ne olursa olsun Muvaffak Abininde dediği gibi denemeye deymez:thumb:
Evet , üreme dönemini düşününce mantıklı bir yasak. Zira halk balığı tanımayabilir , balık tüketilip zararlı olabilir . Hatta bazı ticari balıkçılar o dönemde nelere olabileceğini bilmelerine rağmen halk sağlığını paraya değişebilir . O açıdan , bence de yasak olması iyi .
Geçtiğimiz pazar Mersin merkez balık pazarına yem için sardalya , karides almaya gittiğimde pazarı şöyle baştan sona gezdim . Derileri yüzülmüş kemane balıkları vardı . Yakından bakınca aralarda daha açık renklileri dikkatimi çekti . Dikkatlice bakıp inceleyince onların derisi yüzülmüş kemane değil derisi soyulmuş balon balığı olduğunu çok net farkettim . Yani şu anda orada millete çaktırmadan balon balığı satıyorlar . Vatandaş belki o balığı kemaneden ayırır ama balon balığı olup olmadığını bilmesi için ; benim gibi , hayvana defalarca otopsi yapması gerekir ...
