Her balıkçının öğrenmesi gereken bilgilerden biri de rüzgarlar ve anlamlarıdır. Gerek tekneden, gerekse kıyıdan avlanılsın, hem balığın çıkıp çıkmayacağını, hem de havanın iyi mi yoksa kötü mü olacağını, rüzgarların esişlerine göre anlayabiliriz. Bu nedenle, rüzgarları ve anlamlarını bilmek gerekir.
Rüzgar, alçak ve yüksek basınç arasında, havanın yer değiştirmesi ile meydana gelir. Genel olarak, yeryüzüne yakın, yatay hava hareketleri olarak da tanımlanabilir. Alçak ve yüksek basınç arasındaki basınç farkı ne kadar büyükse, rüzgarın hızı da o derecede artar. Rüzgarın yönünü, rüzgar gülü ile tayin etmek, hızını ise anemometre ile ölçmek mümkündür. Şayet yön tayini için rüzgar gülüne sahip değilsek ve yakınlarda bir yerlerde rüzgar gülü yok ise, parmağımızı ıslatarak havaya kaldırmamız yeterli olacaktır. Parmağımızda serinliği nereden hissediyorsak, rüzgar o taraftan esiyor demektir. Kendi yönümüzü ise, güneşin doğuş ya da batış yönüne göre tayin edebiliriz. Ülkemizde rüzgarlar, şiddetlerine göre isimlendirilirler. Bunlar, en şiddetlisinden en hafifine göre şu şekilde sıralanır;
Kasırga (Tayfun-siklon): Ülkemizde görülmez. Daha ziyade Japonya ve ABD'de rastlanır.
Bora: Saatte 100 km.'den daha hızlı esen rüzgarlardır. Denizde barınılmaz, ağaçlar sökülür, çatılar uçar, evler hasar görür.
Büyük fırtına: Saatteki hızı 100 km. üzerinde, 120 km. altında olan rüzgarlardır. Tekneler devrilir, küçük ağaçlar sökülür, çatılar uçar, yürümek olanaksızlaşır. Denizde büyük dalgalar oluşur.
Kuvvetli fırtına: Saatte 70-100 km. arasında esen rüzgarlardır. Çatıların kiremitleri uçar, ağaçların kalın dalları kırılır, elektrik telleri kopar.
Fırtına: Saatte 60-70 km. hızla esen rüzgarlardır. Küçük dallar kırılabilir, ağaçlar sürekli sallanır.
Orta fırtına: Saatteki hızı 50 km.'yi bulan rüzgarlardır. Denizde durmak güçleşir, dümene hakimiyet zorlaşır.
Kuvvetli rüzgar: Saatteki hızı 35-40 km.'dir. Büyükçe dalgalar meydana getirir.
Firişka: 15-20 km. hızla esen rüzgarlardır. Ağaçlar hafif sallanır, bayraklar sürekli dalgalanır.
Orta rüzgar: 10-15 km. hızla esen rüzgarlardır. Ağaç dalları hafifçe sallanır, küçük dalgalar oluşur.
Latif rüzgar: Yapraklar sürekli olarak sallanır, suda ufak dalgalar oluşur.
Hafif rüzgar: Yapraklar sürekli hareket eder, sular hareketlenmeye başlar ama dalga yoktur.
Gayet hafif rüzgar: Nadiren yapraklar kıpırdar, dumanlar meillenir.
Sakin: Neredeyse esinti yok denilebilir. Yapraklar kıpırdamaz, dumanlar dik olarak yükselir.
Şu ana kadar saydığımız kriterlere göre, rüzgarın ne şiddette olduğunu anlayabilirsiniz.
Yurdumuzda rüzgarlar, aynı zamanda yönlere göre de ayrılırlar. Kuzeyden esen rüzgar yıldız, Günayden esen lodos, doğudan esen gündoğusu, batıdan esen günbatısıdır. Kuzeybatıdan esen karayel, kuzeydoğudan esen poyraz, güneybatıdan esen kıble ve güneydoğudan esen keşişleme ise ara yönlerdir. Bunların da aralarında kalan rüzgar yönleri vardır ama bunlara değinmeyeceğiz. Genel olarak aralarında kaldıkları rüzgarların özelliklerini taşırlar ve onların adlarının yan yana getirilmesi ile anılırlar (yıldızpoyraz, kıblelodos v.b.). Bu ana ve ara yönlere, kısaca biraz değinelim...
YILDIZ: Kuzeyden eser. Denizden karaya esen, şiddetli olmayan, melteme benzer bir rüzgardır.
LODOS: Güneyden eser. Bu rüzgar estiğinde balığa çıkılamaz. Çünkü denizi talan eder. Sıcaklığın artacağına ve yağış meydana geleceğine işarettir. Bozyel olarak da anılır. Ardından, genellikle poyraz eser.
GÜNBATISI: Batıdan eser. Lodos rüzgarından poyraz rüzgarına geçerken meydana çıkar. Kaçak bir hava akımıdır ve süresi kestirilemez.
GÜNDOĞUSU: Doğudan eser. Ani ısı değişikliklerine sebep olur. Bu nedenle balıklar, dolaştıkları yerleri terkederler. Elbette bu durum balıkçılar için iyi değildir. O nedenle balıkçılar bu rüzgarı sevmezler ama bunun yanı sıra denizde tehlike yaratan bir rüzgar değildir.
KARAYEL: Kuzeybatıdan eser, yıldız ve günbatısının arasında kalır. Sıcaklığın düşmesine ve kar yağışına işarettir. Denizden karaya doğru esen bir rüzgardır.
POYRAZ: Kuzeydoğudan eser, yıldız ve gündoğusunun arasında kalır. Bu rüzgar estiğinde ayaz olur, sıcaklık düşer. Şeklini değiştirmeyen orta karar bir havadır. Bu nedenle balıkçılar için en iyi rüzgardır.
KIBLE: Güneybatıdan eser. Lodos ve günbatısı arasında kalır. Meydana getireceği hava belli olduğundan, sağlam bir rüzgardır denilebilir. Serttir.
KEŞİŞLEME: Güneydoğudan eser. Lodos ve gündoğusu arasında kalır. Akyel olarak da isimlendirilir. Bu rüzgar, sabah saatlerinde eserse, akşama doğru sıkıntılı bir sıcaklık meydana gelir. Ardından da denizlerde, boraya kadar çıkabilen tehlikeli rüzgarlar oluşur. Adını, Uludağ'ın eski adı olan Keşiş Dağı'ndan alır. Nedeni, Keşiş Dağı'nın (Uludağ'ın) İstanbul'a göre, kıble ile gündoğusu arasında kalmasıdır.
Bunların dışında imbat ve meltem olarak adlandırılan iki rüzgar daha vardır. İmbat, genellikle Ege bölgesinde görülür. Meltem ise denizden karaya hafif esen bir rüzgardır.
Rüzgarların dışında da hava durumunu belirlemek için, doğal işaretler vardır. Örneğin çiğ düşmesi sis olacağına, kuşların telaşla uçmaları havanın bozulacağına, deniz renginin koyulaşması fırtınaya, açık ve yıldızlı geceler ertesi gün havanın iyi olacağına işarettir.
Ayrıca Güneş ve Ay'ın durumu da bize hava durumu hakkında bilgi verebilir. Güneş doğarken çevresi puslu ve hafif bulutlu ise havanın rüzgarlı olacağına, yoğun puslu ve çok bulutlu ise fırtına çıkacağına, güneş batarken çevresinin çevresi kırmızı ise rüzgar eşliğinde yağmura, çevresi sarı ise yağışa, çok açık kızıl ise rüzgarlı bir havaya işarettir.
Ay doğarken ise, alacalı renkler arasında kalmışsa güçlü bir fırtınaya, çevresi kızıl renkte ise rüzgar eşliğinde yağmura, çevresi mat renkli ise yağmur yağacağına işarettir.