sargoz (diplodus sargus)

Familya: SPARIDAE
Bilimsel Ad: Diplodus Sargus
Türkiye'de bilinen isimleri: sargoz, sargos, baltabaş karagöz, karagöz
İngilizcesi: White Seabream
Türkiye'de Bulunduğu Denizler: ege, akdeniz, marmara, karadeniz (az miktarda)
Barınma: Kayalık, yosunluk, eriştelik, kırmalık sahil şeritleri.
Boy: ortalama 20 cm. 50-60 cm boyunda 3 kg ve üzeri gelenlerine de marmarada tesadüf edilebilir.
Beslenme: küçük kabuklular, yumuşakçalar, yavru balıklar, bazen deniz çayırı gibi bitkisel besinler.

Sargoz için ilginç bir özellik var, bu balık eskiden marmara bölgesinde karagöz olarak bilinirdi. yani ege'nin çift bantlı (diplodus vulgaris) mor kafalı gümüşi karagözü marmarada fazla miktarda bulunmadığı için halk sargoz ismini verdiğimiz balığı "normal karagöz" olarak bilirdi. internet ve görüntülü iletişim kaynakları da olmadığından çift bantlı karagöz sargozun yanında bir arada satılırdı çıktığı zaman.

zaten aslında bakıldığında karagöz ismi sargoza daha çok yakışmakta ve karagöz balığı olarak ilk sefer sargoz adlandırılmış diye düşünmekteyim. çünkü sargozun alın ve kafa kısmı koyu esmer-kahverengi-siyah arasında bir renktir. bir nevi karasurattır. tabi son 20 yılda marmarada sargoz miktarı çok fazla düştüğünden artık bölge insanı karagöz balığı göremez olmuş ve ege den getirtilen çift bantlı karagöz balığı marmarada da iyice ün salmış ve orada da karagöz olarak bilinmeye başlamış. bunda şehirlerarası balık ticaretinin artması (marmara çeşitlilik olarak kurumaya başladığı için) ve internet gibi haber kaynaklarının genişlemesi ve yayılması da bir faktör olmuştur.

sargos, sargoz hep yunan kültürünün isimleridir. aynen kefal, levrek, lüfer, çipura gibi. mesela kefal, "kafa" veya "kafasal, kafa gibi" demektir sanıyorum (sefal, cephalos). yunan kültürü ege'de isim olarak böylece etkisini sürdürmektedir ve marmaraya bu kadar sirayet etmemiştir. örneğin sarpa dediğimiz balığın adı da latince adından gelmekte olup yunanca isimdir ve marmara'da çitari olarak bilinir ki bu da arap kökenlidir. aynı şekilde çipura da yunancadır ve marmarada alyanak adıyla bilinir(di). bunların tek sebebi marmara'nın yunanistan a ege'den daha uzak olması ve kültürel etkileşiminin daha düşük olmasıdır bana göre.

sargozun adının kökenini irdeledikten sonra bir de yan tür, alt tür olayına değinelim;

çeşitli eski kaynaklar marmara'da baltabaş karagöz adıyla bir cins daha olduğunu söylerdi ve kimisi de bu balığa ayrı latince isimler ithaf etmişlerdi. bu tamamen asılsız olup, sargoz biraz irileşmeye başlayınca marmara'nın da dip yapısı ve çeşitli diğer etmenlerden dolayı kararır ve pas-bronz rengi ve irileşmiş koca siyah kafasıyla gerçekten "baltabaş karagöz" ismini hak eder. yani baltabaş karagöz ile sargoz aynı balıktır.

iki örnekle durumu açıklamaya çalışalım;

burada ege'nin sargozu;



burada da marmara'nın baltabaşı;


bu resim aslında tam baltabaş değil ama rengi çok benziyor, marmarada balık daha koyu oluyor ve kafasındaki karalık daha belirgin.

(not: marmarada yakalanan ve vurulan bir çok güzel baltabaş resmi bulabilsem de etik kaygılardan dolayı yurt içi benzer forumlardan resim almak istemedim.)


ve son olarak; sargoz karides, kurt, midye gibi yemleri çok seven etçil ağırlıklı bir balıktır. oltaya çoğu zaman nazlı atlar, geceleri çeşitli kayalık, gemi leşi bulunan bölgelerde, mendireklerin açığında ve bazen de kumluk-kırmalık sahillerde mehtapta çok güzel avı yapılabilir. eti beyazdır ve kayalık yerlerde yakalananları makbuldür. çamurluk alanlarda yakalanan sargozların eti biraz çamur koktuğundan o kadar da makbul değildir.


benim bu balığa isim tavsiyem: Karabaş Karagöz.

saygılarımla...