4 Bela Birader, Bir Dunya Rekoru ve Memleketimiz Sularinda Trakonya Ailesi

4 Bela Birader, Bir Dunya Rekoru ve Memleketimiz Sularinda Trakonya Ailesi

Bolum 1​

Trakonya pek cogumuzu urkuten ve urkutmesi gereken Ulkemiz sularinda bir balik turudur.Ilk bes sirt dikeni ve her bir galsama kapakciginin kenarindan ustura gibi firlamis tek dikeni oldukca tehlikeli zehirle donanmis, cogumuzun tanidigi ve tanimayanlarin mumkun oldugunca cabuk ogrenmesi gereken bir baliktir.Tehlikeli olusu, 25 cmden kucuklerinde fazla et olmamasi nedeniyle, cogu zaman da nasil pisirilecegini, kazasiz balasiz nasil hazirlanacagini insanlarin bilmemesi yuzunden oldukca irileri bile ziyan edilen aslinda cok degerli ve lezzetli bir baliktir.

Gecenlerde cok sevgili muhterem buyugum, Sivriceli Komutanimiz, Sener Ergunsu takip ettigim sitelerin birinde konu acmisti.Sener Abi ustad bir amator balikci oldugu kadar, degerli bir denizci. Ancak onun en onemli hassasi Turk Ve Akdeniz mutfaginin artik unutulmaya yuz tutmus en degerli deniz urunu yemeklerinin de erbabi ve ustasi olusudur.Sener Abi paylasiminda dev gibi dragonyalardan bahsediyordu.Dragonya, dragon,edrekene, trakonya , trakunyayi isimlendirdigimiz farkli adlar.Bu baliklar hepinizin tanidigi Ustadimiz sevgili Vedat Abi ve dostlari tarafindan yakalanmis.Eee boylesi iri trakonyalar kime gider.Tabii onunla muhtesem bir corba yapabilecek Komutanimiza..Paylasimdaki trakonyalar uc adettiler ancak birisi anormal iriydi ve 53cm geliyordu. Assagidaki fotograf bu trakonyaya ait.

Bu fotografta baligin govdesini kapatip sadece kafasini bana gosterseniz size bir horozbina veya kayabaligi oldugunu soyleme yanilgisina dusebilirdim. Ancak butun govdeye baktigimda farkli bir tur trakonya oldugunu Istanbul Bogazinda ki Trakonyalarla hasir nesir olmus gozlerim hemen soyluyor.​

Bilincim bu fotograflara bakarken beni eski bir aniya goturdu. Kaan diye Kanlicali bir abimin ,1980 li senelerde tuttugu en az 50cm buyuklugunde dev trakonyayi hatirladim.Sener Abinin paylasiminda gordugum trakonya boylece hayatimda fotografta bile olsa gordugum en buyuk ikinci trakonyaydi. Ancak baligin tipine baktigimda benim bildigim ve benzer buyuklukte gordugum trakonyadan oldukca farkli oldugunu hissettim.Bu balik sanki leopar desenliydi. Yani leopar gibi yuvarlakimsi benkleri vardi. Vucuduna dagilmis desenlerde kahverengi ve kahverenginin tonlari hakimdi.

Iste benim Trakonyam...Farki goruyorsunuz degil mi?​

Benim bildigim trakonya beyaz sidiklik yuzgeclerinde eflatun janjanlari olan, bu eflatun janjanlarin vucutta ki desenlerin arasina da cizgi cizgi karistigi, karna dogru parlak beyaz ve bu beyazin uzerinde sirta ciktikca koyulasip acik kahverengiye kacan, altin sarisi,turkuaz renleri , sari veya siyah hareleri olan bir balikti.

Bir de gene trakonya ailesinden varsami tanirdim. Bu baligida gorur gormez bildiginiz trakonyadan ayirmak mumkundur.Trakonyaya gore cok nadir rastlanir.Hayatimda bir defa capariyle tuttum varsami. Oldukca kucuktu.Oltamda ciktiginda bana biraz sardalyalasmis trakonya yavrusu gibi gozuktu. Ama bir tehdit flamasi gibi kabartigi trakonyaya nazaran cok daha zarif ve narin zehirli sirt dikenleri onun bana hangi aile mensup oldugunu hemen tanitiyordu. Varsam Avrupa denizlerinin en keskin zehirli trakonya turudur. Kazasini belasini Allah dusmanima vermesin...

Varsam pek cok kimsenin ismini duydugu ancak gormedigi nadir bir baliktir. Gene pek cok kisi onu kucuk boy trakonyalarla karistirir.Ancak bir kez gercek bir varsam gorun onun farkini hemen anlarsiniz. Yukardaki fotograftaki renkler sizi yaniltmasin.Varsam yesili ve mavinin tonlarinda da karsiniza cikabilir. Ancak desenine dikkat ediniz. Diger trakonyalarda hareli adacikli desenler burda yerini renk kusaklarina birakmis.Cizgileri secebiliyor musunuz?
​

Baliklarda renklere pek guvenilmez.Ureme dongusunde birden oldukca canli renklere sahip olabilirler.Ayni baligin farkli mintikalarda farkli renklerde olanina rastliyabilirsiniz.Saldirganlik, beslenme farkliliklari, bolgesini ilan etme, korunma gibi duygusal degisikliklerde kimi baliklarin renklerine yansiyabilir.Baliklarin bir kismi kamufulaj amacli veya haberlesme amacli renk degistirebilirler.Hepimiz tecrube etmisizdir; ayni baligin bile canli ve olu halde renkleri oldukca farklidir, buna ek olarak fotograflarda gunun degisik anlarinda ve hava durumuna bagli dogal isik, flas kullanip kullanmamak baligin goruntusune etki edebilecek faktorlerdir .

Elbette bilimsel olarak baligin goruntusunden cok daha guvenilir yontemlerle benzer baliklarin veya ayni aileden baliklarin ayrintili tanimlamasini yapmak ve bu tanimlamanin isiginda kesin olarak baligin ne oldugunu saptamak mumkundur. Baligin sirt yuzgeclerinin kac gurup oldugu, yuzgec karakterleri ve bu yuzgeclerdeki isin adedi, daha da otesinde DNA analizleri aklima gelen bir kac bilimsel yontem.Ancak biz amator balikcilar icin bunlar oldukca uzmanlik isteyen ve pratik olarak aklimizda tutamiyacagimiz bilgiler.

Bence renkten once vucuttaki desen karakteri ve belki garip olacak ama baligin genel ifadesi tecrubeli gozlere "acaba" dedirtebilir, bir ture bakarken bize pratik bir bakis kazandirarak tecrubeli gozlere bizi donusturebilir..

Sonuc olarak Sener Abinin actigi paylasimdaki trakonya ile benim bildigim trakonya arasinda oldukca ciddi desen ve ifade farkliliklari vardi. Bunu gorunce bir arastirma yapmayi gerekli gordum.Once bildigim sitelerdeki trakonya avlarina ve daha once acilmis ilgili konulara goz gezdirdim.Aman Allahim! Ne kadar farkli goruntude trakonyalar tutuluyordu sularimizda.Bir zipkinci sitesinde buyuk bir ihtimalle Sener Abi'nin paylasiminda rastladigim patlak gozlu, karanlik yuzlu dev trakonyadan ayan beyan farkli baska bir goruntu daha buldum. Bu trakonyada kahverengi kum gibi noktalar vucudunu kaplamisken, govdesinin ortasindan yanal cizgisine paralel bir birini takip eden siyah veya koyu kahverengi puantiyeler kuyruguna kadar iniyordu.

Ya buna ne diyeceksiniz.Fotograf Zipkinci. com'a ait. Sanirim Akdeniz kiyilarimizda vurulmuslar. Bu trakonyanin kucuk gozleri , kum gibi noktali desenleri ve hepsinden onemlisi govdenin orta kisimlarindan baslayip kuyruga inen siyah veya kahverengi puantiyeleri bize bambaska bir trakonyayla karsilastigimizi soyluyor.​

Acaba buldugum bu iki trakonya goruntusu, daha once varligindan haberdar olmadigim gercekten farkli trakonya turlerine mi ait? Trakonyayla ilgili acilmis konularda ki farkli fotograflar bana dogru bir iz uzerinde oldugumu hissettirmeye basladi ve bu baligi Fishbase ve googledan arastirmaya basladim. Konumuzun ikinci bolumunde buldugum bilgileri ve fotograflari paylasacagim.

 

4 Bela Birader, Bir Dunya Rekoru ve Memleketimiz Sularinda Trakonya Ailesi

Bolum 2​

Trakonya ailesi (Trachinidae) Dunya'da sekiz turu olan bir balik ailesi ve kayitlarda iki turu zararsiz olarak geciyor. Bu zararsiz iki tur ve geriye kalan alti turden ikisi kesinlikle ulkemiz sularinda yasamiyor.

Ulkemiz sularinda yasayan Trachinidae ailesinin bireylerini derledigim bilgilerden taniyalim...


Trachinus Draco:: Uluslararasi litaraturde greater weever olarak taninan bu trakonya turu Avrupanin kiyisi oldugu butun denizler de bulunan, Afrikanin Akdeniz kiyilarinda ve Fas'in Atlas okyanusu kiyilarina sarkan, oltamizla cok yaygin tutup, bildigimiz has trakonya.Izninizle bu baliga artik sadece trakonya degil "has trakonya" demeyi en azindan bu paylasimda uygun goruyorum.

​

Has trakonya 53cm'e yaklasik 2kg'a buyuyebiliyor.​

​

Fotografta isaretlenmis olan 5 sirt dikeninde ve gazlama dikeninde zehir torbalari mevcut. Asagida sayacagim oteki Trachinidae turlerinde de ayni ozellik mevcut.Bu baliklar bu dikenlerinin batmasiyla vucudunuza oldukca aci veren , allerjikseniz hayatinizi tehdit edebilecek ciddi sonuclar ortaya cikarabilecek zehir sahibi.Genelde sokmalar 3 ile bir hafta arasinda suregelen rahatsizlik, sismeler ve oldukca can yakan agrilarla geciyor.

Her hangi bir trakonya kazasi aninda yaraya isi tatbik etmek, oldukca sicak suyun icine yarayi sokmak, amonyak surmek salik veriliyor. Ancak siz siz olun bu cesit onlemleri bile ilk anda alsaniz boyle bir kaza ardindan mumkun oldugunca cabuk tibbi mudehale arayiniz.( butun trakonya turleri icin gecerlidir)

​

Ulkemiz sularindaki butun trakonyalarda oldugu gibi has trakonya da gunduz kendini genelde kuma gomerek gozlerini ve zehirli sirt dikenlerini disari cikararak avini beklemeyi secer.Ancak geceleri ve kursuni havalarda bu ozelligini terkederek oldukca ozgur suyun degisik katmanlarinda gezip avlana bilir.

​

1 ila 150 m derinlikler arasinda yasayan has trakonya Temmuz ve Agustos aylarinda yumurta doker. Avini genelde karidesimsi canlilar, kucuk baliklar olusturur.

​

Has trakonya kumluk, camurluk ve kucuk taslik alanlarda yasar.


Echiichthys Vipera:Uluslararasi litaraturde lesser weever olarak taninir ve Ulkemizde Varsam olarak bilinir.Diger trakonya turlerine gore oldukca kucuktur ve boyu max. 15 cm'e ulasabilir.

​

Varsam Trachinidae ailesinin en zehirli uyesidir. Kucuklugunden dolayi hic bir sekilde balikciligi hedeflenmez ve kullanilmaz.

​

Diger Trachinidae ailesinin uyeleri gibi kumluk, kucuk taslik ve camurluklarda cogu zaman kendini gomerek yasayan ve avlanan Varsam farkli renklerde olsa da vucudunu boydan boya kat eden renkli cizgisel kusaklarla diger trakonyalara nazaran daha sadedir.

​

1 ila 150m derinlikler arasinda yasayan Varsam, diger trakonyalar gibi olse dahi sirt ve yanak dikenlerinin her hangi birinin batmasi durumunda zehirleyebilecek bir baliktir.

​

Varsamin dunyada ki yayilma alanlari has trakonyayla aynidir.

 

4 Bela Birader, Bir Dunya Rekoru ve Memleketimiz Sularinda Trakonya Ailesi

Trachinus radiatus: Iste Sener Abinin dev trakonyasi. Uluslararasi litaraturde "Starry weever" yani Yildizli Trakonya olarak taniniyor.

​

Patlak iri gozlu ve kahverenginin tonlarinda leopar desenine benzeyen hareleri var. Bu da has trakonya gibi oldukca buyuyebiliyor. Su ana kadar maximum kayatlara gecmis buyukluk 50cm. Buna gore Sivrice bu turde Dunya rekoru sahibi olmus oluyorlar cunku 53cm'ini tuttular.Tebrik ediyorum.

​

Gordugunuz gibi oldukca sinsi ve sert bir ifadesi olan bir trakonya turu ... 150m ye kadar derinliklerde rastlanabiliyor. Oteki trakonyalarin aksine sadece kumluk ve camurluk alanlarda bulunuyor.

​

Sevgili dostum Nail Sari'nin yakalayip cok guzel fotografladigi baska bir yildizli trakonya. Bu tur daha sicak sulari seviyor. Bu yuzden Avrupa'da Cebelitarigin Atlas okyanusuna acilan kiyilarinin Kuzeyinde yasamiyor. Aksine Afrikanin Bati sahillerinde yogunlukla var. Akdenizde ve Ege de bu kiyilara nazaran daha az yogunlukta...

​

Zehirinin gucunun oteki trakonya turlerine gore etkinligi hakkinda bir bilgimiz yok.Ancak kesinlikle diger trakonyalar gibi zehirli , ayni yanak ve sirt yuzgeclerinde bu zehiri depolayan bir balik.


Trachinus Araneus: Uluslararasi litaraturde "Spotted Weever" yani "Benekli Trakonya" olarak biliniyor.

​

Diger trakonyalardan govdesinin asagi yukari ortasindan baslayip kuyruga kadar iri ve bir birini takip eden koyu kahverengi veya siyah beneklerle rahatlikla farkediliyor.

​

Portekizden Angolaya kadar olan Atlas okyanusunun dogu kiyilarinda bulunan bu balik Akdenizde de taniniyor. Zipkinci sitesinde buldugum Memleketimizde avlanilmis benekli trakonyalarla dolu fotograf sularimizda olduguna bir kanittir.

Derinligi 100m gecmeyen kum ve camurluk mintikalarda yasamaktadir.


Hepinizden ricam oldukca tehlikeli bir tur olsa da bu baliklara gerekli onlemleri alarak kucuklerini mumkun oldugunca zarar gormeden denize iade etmeniz, varsam haricinde oteki turlerin buyuklerine denk gelirseniz kafasini kesip, oldukten sonra bir makasla dikkatlice sirt yuzgeclerini koparip sofranizda denemenizdir.Hemen hemen corbasindan, haslamasina ve kizartmasina her turlu yontemle bu balik lezzetle yenilebilmektedir.Zehirinin bulasmasi gibi bir tehlike yoktur.

Bir amator balikcinin her zaman malzemeleri arasinda el havlusu, karga burun, tirnak cakisi, igne cikarma aparati, bicak ve amonyak bulunmalidir. Oltaniza gelen trakonyalari dokunmadan kiyiya veya tekneye alarak, islatacaginiz havluyu katlayip kalinlastirip uzerine atarak, hareketini kisitlaya bilir, karga burun ve igne cikarma aparati kullanarak baligin agzindan igneyi cikararak istemediklerinizi zarar vermeden salabilirsiniz. Kendinize guvenmiyorsaniz lutfen kostekten kargaburun vasitasiyla keserek baligi agzindaki igneyle saliniz. Pek cok balik belirli bir sure sonra agzindaki igneyi atabilmektedir. Olmus trakonyalarin hala bir risk oldugunu unutmayiniz. Kiyida birakilmis, olduruldukten sonra denize atilmis ve bir sekilde bir sahile vurmus trakonya bu haliyle bile kazaya sebeb olabilir.O yuzden en guzel olani baligi canli salmaktir.

Unutmamaliyiz ki bu Dunya da her canlinin bir yeri ve ustlendigi bir gorevi vardir. Biraz dikkatle ve fazlaca panik yapmadan, hazirlikli olarak, malzememiz elimizde zamani ve yeri gelince bunlari kullanarak, diledigimiz iri trakonyayi soframiza gerisini mumkun oldugunca zarar vermeden daha buyumeleri icin denizlerimize kavusturalim.

Unutulmamalidir ki Sivrice de bir dunya rekoru yildizli trakonya tutuldu."53" cm. Bu gosteriyor ki pek ala bizim kiyilarimizda da uzerinde baski olmayan bir tur cok cok buyuyebiliyor.Darisi bizlerin himayesiyle buyuyecek ve avlanacak diger turlerin basina...

Faydali olmasi dilegiyle , saygiyla , sevgiyle, saglicakla kaliniz.

 

Alparslan abi, bir ders niteliğinde olmuş yine, ellerinize, emeklerinize sağlık. Sormak istediğim bir soru şudur ki; Trakonya'larda boy büyüdükçe, salgıladığı zehir azalır gibi bir şey duymuştum. Sizin bilgileriniz doğrultusunda aslı astarı varmıdır bunun.

 

Değerli arkadaşım, bizleri böylesi zengin bir bilgi bombardımanına tutmak alışkanlık oluyor artık sende Zevkle, öğrenerek ve sonuna kadar faydalanarak konularını izliyorum Teşekkür etmek için de " kelimelerin kifayetsiz kaldığı" bir anı yaşıyorum Hakkını helal ettiğini biliyorum, sağolasın arkadaşım