Akvaryum bölmü....

Devamı.......

Ancak bu manzara kurak mevsimlerin gelmesiyle birlikte değişiyor. Küçük nehirler, ince akıntılara dönüşüyor. Büyük nehirlerin su seviyesinin düşmesiyle, her yerde, içinde balıkların, kaymanların (Güney Amerika'da yaşayan bir timsah türü) ve nehir yunuslarının tutsak kaldığı lagünler, su birikintileri ve kilometrelerce uzunlukta kıyı gölleri oluşuyor. Yiyecek kıtlığı ve stres, piranhayı olağanüstü saldırganlaştırıyor ve suyun içinde hareket eden her şey iştahını kabartıyor. Her şeyden habersiz nehre su içmeye gelen atlar, inekler aniden dudağının bir parçasını kaybedebiliyorlar. Hiçbir yerli, kuraklık döneminde nehre girmeyi aklından bile geçirmez.
Kızılderililer üstünde araştırmalar yapan ve Amazonları en iyi tanıyan araştırmacılardan biri olan Harald Schultz, Güney Amerika'da kaldığı 20 yıl içinde piranhalar tarafından saldırıya uğramış sadece 7 insan tanıdığını belirtiyor. Biri dışında diğerleri hafif yaralanmış. Schultz, Avrupalıların yağmur ormanlarına ilişkin önyargılı yaklaşımlarını eleştiren alaylı bir anekdot yazmış: "Babam 15 yaşındayken kendine saldıran Kızılderililerden kurtulmak için, eski bir kanoya binerek nehirde kaçmaya çalışmış. Bir süre sonra kayık ters dönünce, yoluna yüzerek devam etmek zorunda kalmış. Kıyıya ulaşıp da nehirden çıktığında sadece iskeleti kalmış. Ama, o günden sonra bir daha başına böyle bir şey gelmedi."
Piranhalarla yaşanan kazaların çoğunluğu, avlanırken meydana geliyor. Yırtıcı balıklar, yağmur ormanlarında yaşayanlar için önemli bir protein kaynağı ve lezzetli bir yiyecek. Yakalanması bütün balıklardan daha kolay. Çelik telle yapılmış bir oltayı atıp, kamışıyla suya vurarak yaralanmış bir balığı taklit etmek yeterli. Hemen el büyüklüğünde bir piranha oltaya takılıyor. Küçük bir sürüye rastlanırsa, dakikada bir piranha avlanabiliyor. Ancak balığın ağzından iğneyi çıkarırken dikkatli olmak gerekiyor. Balık, vahşice çevresindeki her şeyi ısırmaya çalışırken, balıkçının parmağını da koparabiliyor. Ölmüş olsa da, sinirsel refleks nedeniyle aniden ağzıyla çevreden bir şeyleri kapabiliyor. Piranhaların korkutan dişleri, dudak derileriyle örtülü. Bu nedenle bu hayvanlar fazla dikkat çekmiyor ve sakin bir görüntü sergiliyor. Bu deri yukarı kaldırıldığı zaman (kurutulmuş hayvanlarda rahatça görülebiliyor) ustura keskinliğindeki üçgen dişler ürpermeye yetiyor. Balık ağzını kapattığında, kama şeklindeki alt ve üst dişler bir fermuar gibi kilitleniyor.
Piranhalar, yiyeceklerini yerken sergiledikleri tavır açısından da tatlı su balıkları içinde eşsiz. Bu yönleriyle köpekbalığına benziyorlar. Dişlerini avına geçirdikten sonra, hızlı kuyruk hareketleriyle vücudunu oradan oraya atıyor ve sahip olduğu bütün güçle bir parça eti koparıyor. Ağzında kısa süre çevirdikten sonra hemen yutuyor, sonra yeniden avına yükleniyor: bir parça ve bir parça daha... Böylelikle piranha, her büyüklükte avla rahatça baş edebiliyor.
Yine de suların kralı değil. Kaymanlar ve büyük yırtıcı balıklar için de piranhalar lezzetli yiyecekler. İnsanlar için de oldukça tehlikeli bir hayvan olan Mata Mata adlı sukaplumbağası, balıkçıl ve nehir yunusu da piranhaları zevkle yiyorlar. İşte o zaman ava giden avlanıyor. Düşmanları piranhaları yerken, öldürdüklerinden iyice emin oluyorlar. Canlı bir piranhayı yemek, daha sonra midede harekete geçen bir testereyi yutmaya benziyor.
Bu vahşi canlıların dikkat çeken yönleri sadece dişleri değil. Kan ve çürüme kokusuna karşı gösterdikleri hassasiyet de inanılır gibi değil. Ama bunun bir amacı var. Balçık nedeniyle genellikle bulanık olan Amazon Nehri'nde görüş uzaklığı 10 santimetreye bile ulaşmıyor. Bilim adamları, aynı köpekbalığı gibi, piranhanın da kanı, 1/1,5 milyon oranında sulandırılmış haliyle bile seçebildiklerini tahmin ediyorlar. Bu olağanüstü koku duyuları sayesinde bulanık sularda bile anında avına ulaşabiliyor.
İşitme duyusu da mükemmel işliyor. Yüzen balıklar, düşük frekansta karakteristik ses dalgaları oluşturuyor. Ses dalgası suyun altında havadakinden yaklaşık 5 kat daha hızlı yayıldığı için, piranhalar, çırpınan yaralı balıkların oluşturdukları yüksek frekanslı basınç dalgalarını en bulanık sularda bile hızla algılayabiliyor. Ancak, sanıldığı gibi bir türlü doymak bilmeyen birer canavar da değiller. İngiliz zoolog Richard Fox, yaptığı bir deneyde, havuza aynı anda 25 süs balığı attı. Ancak beklenen çılgınlık gerçekleşmedi. Piranhalar ortaklaşa her gün sadece bir tane balık yiyorlar, günlük açlıklarını giderecek kadarını tüketiyorlardı. Ancak, diğer bütün balıkların hemen ilk gün yüzgeçlerini ısırmışlardı. Kaçma olanakları kalmayan süs balıkları, sanki yaşayan yiyecek depoları gibi baş aşağı suyun içinde öylece asılı kalmışlardı.
Piranhalar anavatanlarında yerleri doldurulamayan birer sağlık bekçisi gibiler. Leş yiyen bu balıklar olmasaydı, nehrin taşmasıyla yaşamlarını yitiren vahşi hayvanlar, suyun içinde öylece çürüyecekti. Ortaya çıkan mikroorganizmalar, bu sıcak bölgede bulaşıcı hastalıklara neden olacak; yarattığı tehdit, kapısı bacası açık yaşayan insanlara kadar ulaşacaktı. Orinoco'da yaşayan bazı Kızılderili kabileleri, suyun nehir yataklarından taştığı dönemlerde ölülerini toprağa gömemediği için, piranhalardan yararlanıyorlar. Guaranos kabilesinden Kızılderililer, böyle dönemlerde ölülerini seyrek örülmüş ağlarla suya indiriyorlar ve cesetleri kemirmeleri için piranhalara sunuyorlar. Çıkarılan iskeleti daha sonra tüylerle süsleyerek cenaze törenini yapıyorlar.
Amazonlarda, yağmur mevsiminin dışında da su baskınları yaşanıyor. Ayda iki kez, yeniay ve dolunay dönemlerinde, Atlantik Okyanusu'nun kabaran suları kıyıdan içeriye doğru baskı yaratarak, nehir suyunun akış yönünü değiştiriyor. Dev su dalgaları oluşuyor ve 700 kilometre kadar anakaranın içine girebiliyor. Nehir normal seviyesinde akarken, kilometrelerce uzaklıkta yaşayan, otlanan hayvanlar bile bu olaylar sırasında yaşamlarını kaybediyorlar.
Tatlı suların akbabaları sayılan piranhalar, su baskınının yaşandığı bölgeleri, leşlerden temizliyor. Leşlerin çürümesi sonucu oluşan salgın hastalıklar, öncelikle yaralı ve hasta hayvanları etkilediği için piranhalar önemli bir ekolojik işlev görüyorlar. Piranhalarla yakın akraba bir sombalığı türü olan Pacu, bir vejetaryen olarak yağmur ormanlarının korunmasına yardımcı oluyor. Güçlü dişleriyle tohumların kabuklarını kırıyor, su taşkını sırasında yediği meyvelerin çekirdeklerini başka yerlere taşıyarak bitkilerin yayılmasına katkıda bulunuyor.
Güney Amerika'daki yağmur ormanlarında piranha, yaşamın tamamen bir parçası. Çok sayıda kent ve ırmağa adını vermiş. Kızılderililer eskiden bu yana, piranhanın alt dişlerini zehirli ok ucu olarak kullanıyorlar. Piranha, Kızılderili dilinde "makas" anlamına geliyor. Rio de Janeiro'da, cıvıl cıvıl ortalarda dolaşan kısa etekli bir grup kız gördüklerinde bunlara "piranhas" diyorlar.
Avrupa ve Amerika'daki balıkçılar, göller ya da ırmaklarda avlanırken zaman zaman piranhaya rastlayabilirler. Korkmalarına gerek yok, bunlar genellikle bakımı sahiplerine ağır gelmeye başlayan akvaryum balıklarıdır. Piranhalar doğal ortamda ılık sularda yaşayabiliyorlar...
Umarım bu balığa iğrenç diyenler bu yazıyı okuduktan sonra belki fikirlerini değiştirirler. Hiç bir canlı boşyere yaratılmamıştır.
Alıntı:Focus dergisinden bilgi amaçlı alınmıştır.