Balıkları tanımlarken dikkat edilecek hususlar

Arkadaşlar tanımadığımız bir balığa rastladığımızda sadece rengini ileterek balığın tanımlanması mümkün değildir. Renk değişkendir. Aynı balığın mevsime ve yaşadığı yere göre farklı renkleri olabilir. Aşağıda ve ekteki çizimde izah etmeye çalıştığım hususlar bilinirse balığı tanımlamak daha kolaylaşır...
Bir balığı tanımlarken bilinmesi gereken konular şunlardır:
1- Vücut kesiti: yuvarlak, oval, yandan basık, üsten basık...
2- Vücut şekli : yuvarlak, oval, uzun...
3- Sırt yüzgeci sayısı : Tek, iki adet, üç adet...
4- Sırt yüzgeci biçimi ve dikenleri: Uzun, kısa, önünde sert diken var, yada yok,
5- Ağız şekli : büyük, küçük...
6- Bıyık ve sakal : var-yok, kaç adet...
7- Solungaç kapağı varmı, yarık sayısı kaç adet.

Aşağıdaki çizimde tanınan bazı balıklar örnek verilerek anlatım yapılmıştır.

 

Baliklarin Tanimlanmasina Devam...

BALIKLARIN ANA GRUPLARI

Balıklar hayvanlar aleminin OMURGALILAR şubesine üyedirler.
İki alt şube altında toplanırlar
1- Kıkırdaklı balıklar
2- Kemikli balıklar

Kıkırdaklı balıklar altında köpek balıkları ve vatozlar yer alır.


Kemikli balıklar ise hemen hemen diğer tüm balıkları kapsar. Bunlara diken ışınlı yüzgeci olan balıklar da diyebiliriz.


İlginç ayrı gruplar olarak;

a) Deniz fareleri (Chimaera'lar)


b) Saçak yüzgeçli (yada ciğerli/ nefes alan) balıklar


c) Taşemen ve dokuzgözler



d) Mersin balıkları

sayılabilir.

 

Bir Balığın Balığın Ait Olduğu Temel Grubun Tespiti

Arkadaşlar;
Tanımadığımız bir balık gördüğümüzde, onun hangi tür olduğunu tespit ederken, ilk belirlenmesi gereken, balığın hangi TEMEL GRUP'ta olduğudur. Daha detaylı tanımlamayı ilerleyen zamanlarda eklemeye çalışacağım.
Balığın ait olduğu Temel Grup'un bulunmasının nasıl yapılabileceğini sırasıyla anlatalım.
Not: Bu anahtarlar hem tatlısu hemde deniz balıkları için geçerlidir.

İlk olarak balığın solungaç yarıklarına bakıyoruz.

1- Solungaç Yarıkları vücudun yanlarındadır ve sayısı sağda ve solda 5, nadiren 6 yada 7 şer adettir. Balık vücudu normal (roket biçiminde) şekildedir.
Bu sorunun cevabı evet ise bu balık bir Köpek Balığıdır.

Eğer soruya hayır diye cevap veriyorsak 2. şıkka geçebiliriz.

2- Balığın vücudu yılan gibi uzundur ve vücudun her bir yanında olan solungaç yarıklarının sayısı 6 ile 16 arasındadır.
Bu sorunun cevabı evet ise bu balık bir Taşemen Balığıdır.

Ama hala tanımlama elimizdeki balık için doğru değilse 3. şıkka geçeriz.

3- Solungaç Yarıkları vücudun altındadır ve sayısı sağda ve solda 5 er adettir. Vücut nispeten üsten yassılaşmıştır.
Bu sorunun cevabı evet ise bu balık Vatoz Balıkları grubundandır.

Bu tanımlama da elimizdeki balık için doğru değilse 4. şıkka geçeriz.

4- Vücudun her iki yanıda toplam bir çift solungaç yarığı vardır.

Bu tanım elimizdeki balık için doğruysa; 10 bin i aşan çeşidiyle bir Kemikli Balık grubu üyesiyle karşı karşıyayız demektir.

 

Köpek Baliklarinin Tanimlanmasi

Arkadaşlar yavaş yavaş türü tespite doğru gidiyoruz.
İLK OLARAK KÖPEK BALIKLARININ FAMİLYALARININ TANIMLANMASIYLA BAŞLAYALIM.
Bir üstteki tanımlamayla elimizdeki balığın 1. Temel gruba (Köpek balığı) girdiğini farzedersek...
Bu gruptaki balıklar üç alt gruba ayrılır.

1-Solungaç yarığı 5 çiftten fazladır.
Bunlardan üç familya vardır. Şekil ve Familya isimleri aşağıdadır.


Solungaç yarığı 5 çiftse aşağıya bakınız.
2- Anal yüzgeci yoktur.


Anal yüzgeci olmayan köpek balıkları familyaları 5 tane olup şekil ve familya adları aşağıdadır.




3- Anal yüzgeci vardır. Bunun için bir sonraki mesaja bakınız.

 

Köpek Baliklarinin Tanimlanmasi (devam)

Bir mesaja en fazla 10 resim konulabilmesi nedeniyle tanımlamaya izleyen mesajlarla devam ediyoruz.

Anal yüzgeci (kuyruğa yakın altta bulunan tek yüzgeç) bulunan köpek balığı familyası 21 adet olup genel şekilleri ve familya isimleri aşağıdadır.





Devamı izleyen mesajdadır.

 

Köpek Baliklarinin Tanimlanmasi (devam)





Devamı altta...

 

Köpek Baliklarinin Tanimlanmasi (devam)



Bu üç familyayla köpek balıklarının aşağı yukarı tüm familyalarını vermiş bulunuyoruz.

Artık mesajları en başından takip ederek bir köpek balığının hangi familya üyesi olduğunu tespit etmek mümkün olacaktır.

 

Diğer Grupların Tanımlanması

Amatör balıkçıların ve deniz meraklılarının ilgisini çeken bir grup olan köpek balıklarının tanımlanmasını familya bazında yaptık. Bu grup için daha fazla detaya girmeyeceğim. Bundan sonraki grupları da aynı şekilde familya seviyesinde tanımladıktan sonra, sadece kemikli balıkları peyder pey ayrıntılı olarak ele alacağım.
İlettiğim bu bilgiler kendi dağarcığımdaki bilgilerin çeşitli bilimsel web sayfalarının resimleri kullanılarak harmanlanması olup, bu haliyle hiç bir yerde yer almamaktadır.

 

Tehlikeli Köpek Balığı Türleri

Köpek balığı familyaları içerisinde MEGACHASMIDAE familyası iki kez verilmiş. Oysa ikincinin yerinde Köpek Balıklarının en tehlikeli türlerini kapsayan LAMNIDAE familyası olmalıydı.


Bu hatayı düzeltmişken ve de en tehlikeli türler demişken fırsattan istifade türleri de verelim;

FAMILYA: LAMNIDAE

1. Tür: Büyük Beyaz Köpekbalığı, yada Beyaz Ölüm
Carcharodon carcharias (Linnaeus, 1758)

Türün diş şekli:


Azami boy 7.2 metre, ağırlık 3.400 kg, yaşam alanı Akdeniz, Ege ve tüm tropik ve subtropik denizler

2. Tür: Dikburun Canavar, Mako
Isurus oxyrinchus (Rafinesque, 1810)

Türün diş şekli:


Azami boy 4 metre, ağırlık 500 kg, yaşam alanı Akdeniz, Ege ve tüm tropik ve subtropik denizler

3. Tür: Dikburun Harhariyas
Lamna nasus (Bonnaterre, 1788)

Türün diş şekli:


Azami boy 3.5 metre, ağırlık 250 kg, yaşam alanı Akdeniz, Ege ve tüm tropik ve subtropik denizlerdir. Yavrularının anne karnında birbirlerini yemesiyle ünlü bir türdür. Canavarlık bunların kanında var.
Altta annesinin karnında kardeşlerini yiyerek midesini doldurmuş bir canavar yavrunun resimleri var.

Daha kendisi ceninken geç döllenmiş yada döllenmemiş yumurta kardeşlerini yemiş bir canavar.


Annesinin karnında ikiz kardeşlerini yiyen canavar konusunda daha fazla ayrıntı için http://www.amonline.net.au/fishes/students/focus/oophag.htm
linkine bakınız.

 

Sınav

Estagfurullah, amacım derli toplu az da sağlamca bilgileri el altında tutmak isteyen arkadaşlarımıza yardımcı olmak. Arif ve Tuncer akadaşlarımız, eğer bu bilgilerin işe yaradığına inanıyorsanız ben hedefime ulaşmışım demektir. İlginiz için teşekkür ederim.

Bu gün hiç bir anlam ifade etmese de bir gün "nerden bulabilirim" durumu ortaya çıktığında işe yarayacağına inanıyorum.
Şimdiye kadar balıkların temel gruplarından bahsettik. İçinde taşemen ve dokuzgözler var mesela. Şu anda nedir ne değildir karmaşası içerisinde orada bir çizim ve bir kaç kelime var. Ama balıkçılığa ve balıklara çok fazla ilgi duyanlar bir gün nasılsa merak edecek yada yolu "Hopa dokuzgözlüsü" ile çakışacak.
Çiğerli balık dedim, arada kaynar gider şimdi, ama yarın nefes alan balık ta olurmuymuş diyecek birileri, bunun akvaryumlarda beslenen "kavgacı siyam balığı" (Beta) (ki bunlar ciğerli değil, labirent organelli balıklardır zaten) dışında kocaman yayın ve yılan balığına benzeyen türleri kapsadığını öğrenirken burada yer alan bilgiler bir başlangıç teşkil edecek.

İleride detaylandırmaya çalışacağım. İlgili dostlar "Mersin balıkları" ve "Saçak Yüzgeçli" balıkların kaplumbağadan da eski, dinazorlarla çağ paylaşmış, ama direnerek günümüzde hala yaşamlarını sürdüren (bir kısmını da biz yok ediyoruz, yani elimizden kurtulurlarsa hayatlarını sürdürmeye devam edecekler) balıklar olduklarını öğrendiklerinde, balıkları daha fazla anlayabilecekler.

Bir de not düşeyim, burada yer alan bilgiler basıma hazırladığımız "Balık Sistematiği" ders notlarında da yerini alacak, belki forumdaki dostları tartmada değil ama Sinop Su Ürünleri Fakültesi 2. sınıf öğrencilerinin balıklar hakkındaki bilgilerini ölçmede kullanılabilecektir.

Vel hasıl-ı kelam (yani sözün özü) siz rahat rahat okuyun, bundan önceki bölümlerde bilerek yada farkına varmadan eksik bıraktığım noktalar dikkatinizi çekerse lütfen bildiriniz. Ben elimden geldiğince ve yeri geldiğinde detayları iletmeye devam edeceğim ama, farkına varmadan atladıysam sizlerin katkıda bulunması oldukça yararlı olacaktır.

Neşeniz daim, avlarınız sonsuza kadar bereketli olsun...

 

Taşemen ve Dokuzgöz balıkları

Tatlısu ve denizlerde yaşayan bu balıklar oldukça ilkel yapılıdır. Diğer balıklara yapışıp onların vücut sıvılarını emerek yaşayan asalak türlerdir.
Ülkemiz sularında Doğu Karadeniz coşkun derelerinde yaşayan tek tür olan Hopa Dokuzgözlüsü ile temsil edilir.
Yılan biçiminde bedenleri vardır. Solucan gibi 10 cm den 1 metreye kadar çeşitli boylarda olabilirler. Akarsu dibindeki taşlara vantuzlu ağızlarıyla yapışarak tutunduklarından " taşemen" adıyla anılırlar. Bir de solungaç yarığının 8 çift olması nedeniyle gözler de eklenerek "dokuzgöz" olarak isimlendirilen ikinci familya vardır.
Caspiomyzon wagneri ... Hazar (kafkas) dokuzgözlüsü.

Eptatretus stoutii

Myxine glutinosa

Lampetra fluviatilis (dere dokuz gözlüsü)


Eptatretus eos


Bir de yaşamları ve üremeleriyle ilgili video linki ekleyeyim.
http://mkat.iwf.de/CreateMetafile.aspx?LEGACYGUID=02000017010110000000&Meta=asx&Banner=no