Denize açılmak ciddi iş. Zaman zaman son derece acımasız olan o büyük güç, küçücük bir ihmali bile affetmez. Her zaman sonsuz saygı duyulmasını bekler. Denizde can emniyeti için uygulanması gereken kurallar , çağlar boyu yaşanan tecrübelerin ardından ortaya çıkmıştır. Kuralların biride, teknemizde birtakım emniyet araç ve gereçlerini taşımaktır. Bir kez palamarı çözüp açıldıktan sonra, tekneniz, yanınızda taşıdığınız malzeme, deniz ve siz başbaşasınızdır. Karadan yardım gelebileceği ihtimalini tamamen akıldan çıkarmak yerinde bir davranış olur. Karşılaşacağınız her türlü sorunun üstesinden kendi başınıza gelmek zorunda olduğunuza inanmalısınız. Denizde can ve mal emniyeti konusunda çok gelişmiş ülkelerden Avusturalya da ulaştırma departmanının denizden sorumlu şubesinin yaptığı sınıflandırma ve teknelerde bulundurulması gereken minimum araç gerecin listesi şöyle ; 5 m. nin altında amatör gezi tekneleri: Teknede bulunan kişi başına birer canyeleği Bir çift kürek Ucuna ip bağlı çamçak ( su boşaltmaya yarayan maşrapa ) Demir ve 50m. den az olmamak koşuluyla zincir veya halat Kişi başına en az 1 lt. içme suyu Su geçirmez el feneri 2 tane kırmızı işaret feneri 2 tane turuncu duman yayan sinyal 121.5/243 MHz lik sinyaller veren , mevkii bildirmeye yarayan EPIRB cihazı 5 m. den büyük 10 m. den küçük tekneler için ( yukarıdaki listeye ek olarak ) Sintine pompası Yangın söndürücü Pusula Gidilen bölgenin haritası !0 m. nin üzerindeki teknelerde ( yukarıdaki listelere ek olarak ) Dakikada 100 lt. su basabilecek kapasitede sintine pompası 2 tane demir ve en az 50 m. zincir ve halatlı 2 tane portatif yangın söndürücü 2 tane 9 lt. kapasiteli sapına ip bağlı kova 1 adet ucu salvolu can simidi Yola çıkmadan nelere dikkat edilmeli: Emniyet araç gereçleriniz kontrol edin Denizcilikle ilgili temel prensipleri , uluslararası tehlike sinyallerini öğrenin , gözden geçirin. Yola çıkarken bir yakınınızı haberdar edin ve mümkünse rotadan ve dönüş tarihinden bahsedin. Hava durumunu kontrol edin. Teknenein motorunun gerekli bakımdan ve kontrolden geçtiğinden emin olun Mazot miktarı ve depolarını kontrol edin. Gideceğiniz bölgenin seyir haritalarını mutlaka edinin. Teknenizi aşırı yüklemeyin. Teknenizin belgelerinin ve yeterlilik kağıtlarını kontrol edin ve denize elverişlilik belgesinin yenilendiğini kontrol edin. Aletleri ve yedek parçaları kontrol edin ( yedek pervane , buji , kayış vb.. ) İlk yardım setinin eksiksiz olmasına özen gösterin. Alkollü araç kullanma ilkesinin denizdede daha önemli bir şekilde geçerli olduğunu unutmayın.
Yanma, kimyasal bir olaydır. Belirli bir dereceye kadar ısınmış maddenin oksijen ile birleşerek kimyasal değişikliğe uğramasina yanma , kontrol altına alamadığımız yanma olayına ise yangın denir. Yanmanın başlayabilmesi için şu üç unsurun bir araya gelmesi gerekir. Yanıcı madde Oksijen(hava) Isı Bu üç unsur bir üçgenin kenarları ile temsil edilir. Buna Yangın Üçgeni denmektedir. Belirtilen üç unsurun kontrolumuz dışında birleşmesi yangına sebebiyet verir. Bunlardan birinin ortamdan uzaklaştırılmasında ise yanma olayı son bulur. Birinci unsur yanıcı madde , her zaman,her ortamda bulunabilir. İkinci unsur, oksijen , uygun atmosfer şartlarında her tür yangın için yetereli miktarda vardır. havadaki oksijen yüzdesi %21'dir. Yangın tipine ve yanıcı madde özelliğine göre gerekli minimum oksijen oranı %14 - %18 arasında değişmektedir. Üçüncü unsur ısı , bir cismin sıcaklığının artmasına neden olan etkidir ve özel şartlar dışında hiç bir yerde bulunmaz. Yeryüzünde var olan ısı kontrolumuz altındadır. Isı, kontrolumuz dışına çıkması durumunda, diğer unsurlarla birleşerek yangına sebebiyet verir. YANICI MADDELER VE YANGIN TİPLERİ • Adi Yangın : Organik kökenli, yanınca kül bırakan maddelerin oluşturdukları yangınlardır. Ağaç , kömür, kağit , ot, selüloz, kauçuk, tekstil ürünleri, plastik v.s... Uluslar arası harf kodu............ A A. sinifi yanginlar, soğutucu etki yaratan maddeler ile müdahale edilmek sureti ile söndürülür. • Akaryakıt Yangınları : Sıvı yanıcı maddelerin ( akaryakit ) oluşturduğu yangınlardır. Benzin, benzol, mazot, fuel-oil, madeni yağlar, vernik, boya, tiner, alkol, parafin, aseton, asfalt, tutkal v.s… Uluslar arası harf kodu.............B B sınıfı yangınlar, yanan madde ile oksijen temasi kesilerek (boğmak) sureti ile söndürülür. • Gaz Yangınları : Yanıcı gaz ve basınç altında sıvılaştırılmış gaz haldeki maddelerin oluşturdukları yangınlardır. Doğal ve üretilmiş gazlar, metan, hidrojen, asetilen, lpg, propan doğal gaz,vs… Uluslar arası harf kodu.............C C sınıfı yangınlar, genel kural olarak , yangın kaynaği kesilerek ve soğutma işlemi yapılarak söndürülür. • Metal Yangınları: Hafif metallerin oluşturdukları yangınlarıdır. Titanyum, uranyum, fosfor, sodyum,potasyum,alüminyum ,magnezyum vs... Uluslar arası harf kodu.............D D sinif yanginlar, özel amaçla üretilmiş kuru tozlu yangin söndürücülerle ile söndürülür. • Elektrik yangınları . Elektrik devrelerinde ve cihazlarında aşırı ısınma veya kısa devre gibi nedenlerle oluşan yangınlardır. Uluslar arası harf kodu.............E Önemli not : TS EN-2 Türk Standardi'na göre; elektriğin bir yangin sinifi olamayacaği, sadece yanginin başlatan etken olmasi nedeniyle yangın sınıf olmaktan çıkarılmıştır. Elektrik; yangın için gerekli olan kıvılcımı oluşturarak veya ısıyı üreterek ortamdaki yanıcı maddelerin yanmasına sebebiyet verir ve elektrik akımı kesildikten sonra ortamdaki mevcut yanıcı maddenin cinsine bağlı olarak yangın A, B, C ve D sınıfı yangına dönüşür. TEKNELERDE YANGIN SEBEPLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER • Elektrik devreleri ve aküler. Elektrik sistemindeki imalat hataları, deniz durumunun oluşturduğu hasarlar, yetersiz bakım, tutum , kısa devreler, aşırı yüklenmeler, ısınmalar, standartlara uygun olmayan ve muhafazasız elektrikli ısıtıcılar, teknelerde yangınlara sebebiyet verebilir. Bu tür yangınlara sebebiyet vermemek için, elektrik projesine uygun ve doğru çapta marin elektrik kabloları ve sigortalar kullanılmalıdır. Sistemin kaldıramayacağı ölçüde yükleme yapılmamalıdır. Güvensiz ve korumasız ısıtıcılar kullanılmamalıdır. Bakım ve onarımlar yetkili kişilerce yapılmalıdır. Akü montajları sırasında kutup başlarının doğru yerleştiğine ve çevrede kutup başlarının temasına neden olabilecek iletkenlerin olmadığına dikkat edilmeli; ayrıca akülerin su seviyesi düşmesi ve aşırı şarj nedeniyle fazla ısınmalarına müsade edilmemelidir. • Kaynak işleri . Gerekli güvenlik önlemleri alınmadan ve dikkatsiz yapılan kaynak işlemleri yangına neden olabilir. Kaynak işlemleri sırasında yeterli güvenlik önlemi alınmalı, el altında mutlaka bir yangın söndürücü bulundurulmalı , kaynak yapılan mahalin yan ve arka bölmelerde elektrik devreleri ve yanıcı madde bulunmamalıdır. • Sigara . Kül tablalarında unutulmuş, dikkatsizlik sonucu sönmeden çöp tenekelerine atılmış
sigara izmaritleri; ayrıca yatakta sigara içmek teknelerde için çok ciddi yangın tehlikesi oluşturur. Sigara içmek için ayrılmış yer dışında kesinlikle sigara içilmemeli, sigara atılmadan, kül tablaları çöp tenekelerine boşaltılmadan izmaritlerinin söndüğünden kesin emin olunmalıdır. • Akaryakıt sızıntısı ve yanıcı madde buharları : Aşırı sıcakta motor bölmesinde veya tekne içinde biriken yakit buharı veya devrelerden sızan yakıt, marş motorundan veya akü başlarından çikan bir kıvılcımla tutuşabilir. Bu tür yangınlara sebebiyet vermemek için, motor çevresi ve sintine temiz tutulmal, yakıt devreleri periyodik olarak kaçak ihtimaline karşı kontrol edilmeli, yakıt ikmali yapılırken gerekli güvenlik önlemleri alınmalı, tekne içi ve motor bölmesinin yeterince havalanması sağlanmalıdır. • Gaz kaçakları : Gaz tüpü veya gaz devresi üzerindeki kaçak sonucu kapalı bölmelerde biriken yanıcı gaz buharları teknelerde yangına sebebiyet verebilir. Bu nedenle gaz tüplerinin iyi havalanan, tekne dışında , yalıtılmış bir bölmede bulundurulmalı gerekmektedir. (Şekil 1) Ayrıca tekne terkedilirken devrede gaz kalmaması için önce tüp üzerinden devre kesilmeli (A), hortum içindeki gaz kullanıldıktan sonra ocak üzerindeki düğme kapatılmalıdır. • Egzos devresı . İyi yalıtılmamış egzos devresi deniz durumunun oluşturduğu haraketlenme veya başka sebeplerle kendisiyle temas eden malzemelerin yanmasına neden olabilir. Bu tür yangınlara sebebiyet vermemek için egzos devresinin uygun yalıtımı yapılmalıdır. • Açık ateş kıvılcımları , ızgara, kızartma ve yemek yapımı . Açık ateşin doğrudan veya dolaylı kullanıldığı durumlarda yeterince dikkat edilmeli ve yanıcı maddelerin, ısınan cisimlerle temas etmemesi ve üzerlerine kıvılcım , kızgın yağ sıçramaması için gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. • Boya malzemeleri . Boya ,tiner, alkol gibi malzemeler mümkünse tekne içinde bulundurulmamalı, zorunlu olması durumlarında, ağızları sıkıcı kapatılmış bir şekilde, iyi havalandırılan, dış bölmelerde muhafaza edilmelidir. • Yağlı ve kirli temizlik malzemeleri . Sıcak ortamlarda bırakılan, motor ve mekanik aksamın temizliğinde kullanılan yağlı ve yakıt bulaşmış bez ve üstüpüler, yağların ve yakıtın tutuşma sıcaklığının çok düşük olması nedeniyle yangınlara sebebiyet verebilirler. Bu nedenle yağlı bez ve üstüpüler kesinlikle, motor ve egzos borusu gibi ısının yüksek olduğu donanım ve malzeme üzerinde bırakılmamalı, temizlik bittikten sonra özel bir çöp torbalarında muhafaza edilerek, ilk fırsatta uygun çöp toplama yerlerine bırakılmalıdır. • Onarımlar . Bakım,tutum ve onarımlar sırasında kullanılan yüksek devirli elektriklikli aletlerin sürtünme nedeniyle oluşturacağı ısı ve çıkartacağı kıvılcımın yangına sebebiyet vermemesi için onarım yapılan bölgede yeterince yangın önlemi alınmalı, yanıcı maddeler çevreden uzaklaştırılmalıdır.
YANGINLA MÜCADELE: Yangın söndürücülerde bulunması istenen özellikler • Soğutuculuk. Yanan maddenin soğutularak, sıcaklığının tutuşma sıcaklığının altına düşmesini sağlar. • Boğuculuk. Yanan maddenin hava ile temasını keser, oksijensiz bırakarak boğar ve yangının sönmesini sağlar. • Alev kırıcılık . Kimyasal yolla alevlerin enerjisini alarak yangının sönmesini sağlar. Teknelerde kullanılan ana yangın söndürme malzemeleri • Su : Soğutucu, sis veya sprey şeklinde kullanıldığında boğucu özelliğe sahiptir. Elektriği iletir. Portatif yangın söndürme tüpleri içinde etkili kullanım miktarı bulundurulamadığından dolayı portatif yangın söndürücü olarak kullanımı yaygın değildir. Adi yangınlarda etklidir. Uyarı: Elektrikten kaynaklanan yangınlarında, devre açık olduğu sürece kullanılmaz. • Köpük : Bazı kimyasal solüsyonların su ile karıştırılmasından elde edilir. Boğucu ve kısmen soğutucu özelliğe sahiptir. Elektirği iletir. Genel maksatlı olmadığı için küçük teknelerde portatif yangın söndürücü olarak kullanılmazlar. Adi ve akaryakıt yangınlarında etkilidir. Uyarı : Elektrikten kaynaklanan yangınlarında devre açık olduğu sürece kullanılmaz. • Karbon di oksit gazı (CO2): Havadan 1.5 kat daha ağırdır. Alevlerin üzerini çöker , bu nedenle birincil olarak boğucu özelliğe sahiptir. Yalıtkandır, elektriği iletmez, bu nedenle elektrik kaynaklı ve motor bölmesi yangınlarında etkili söndürücü olarak kullanılmalıdır. İkincil olarak, soğutucu özelliği sahip olması nedeniyle yüzey yangınlarında etkindir. Genel maksatlı kullanılabilir. • Kuru kimyasal tozlar : Yangın söndürme amaçlı kullanılabilecek toz haline getirilmiş kimyasal maddelerdir. Alev kırıcı ve kısmen boğucu özelliğe sahiptir. Soğutucu değildir, elektriği iletmez. Teknelerde genel maksatlı portatif yangın söndürücü olarak bulundurulması önerilir. • Halon gazı . Basınç altında sıvılaştırılmış bcf tipi halon gazı yangın söndürücü olarak kullanılır. Yangının üzerinde buharlaşır. Kısmen soğutucu ve boğucu özelliklerinin yanında esas olarak alev kırıcı özelliğe sahiptir. Elektriği iletmez.Genel maksatlı kullanılır ( bazı ülkelerde 2000 yılından sonra kullanımı yasaklanmıştır.) • Yangın battaniyesi : Battaniye büyüklüğünde yanmaz malzemeden imal edilmiş teçhiçatlardır. Küçük yangınların üzerine kapatılır ve yangının boğularak sönmesi sağlanır. Portatif yangın söndürücüler: Başlangıç aşamasında yangına müdahale etmek için kullanılırlar. Küçük yangınlarda etkilidirler ve yangının kısa sürede söndürülmesini sağlarlar. Portatif yangın söndürücülerde su kullanımı yaygın değildir. Çeşitleri: Köpüklü. Uluslar arası renk kodu : Sarı CO2 . Uluslar arası renk kodu: Siyah Kuru kimyasal tozlu. Uluslar arası renk kodu: Mavi Halon gazlı. Uluslar arası renk kodu: Yeşil Teknelerde portatif yangın söndürücülerin miktarları, yerleri ve muhafazası Mevzuatımıza göre, • Özel teknelerde, makina dairesi veya sandığı dışında ve varsa kuzinede veya kamarada (salonda) bulundurulmak üzere toplam iki adet; ticari teknelerde bütün sefer bölgeleri için salon ve kuzinede ayrı ayrı olmak üzere üç adet, 6 kg. portatif yangin söndürme cihazı bulundurulmalıdır. • Boylari 15 metrenin altında olan teknelerde yangin söndürme tüpleri 2 kg'lik olabilir. • Boylari 9 metrenin altında olan teknelerde en az 1 adet 2 kg'lik portatif yangın söndürme cihazi bulunacaktır. • Kamarali teknelerde kamara başına en az 1 adet 2 kg'lik tüp bulunacaktır. • Motoru olmayan teknelerde yangın söndürme tüpü bulunması gerekmez. • Portatif yangın söndürme cihazlarının üstünde kullanma talimatları yazılıdır. Ayrica hangi tip yanginlarda kullanilacaği, uluslar arası kodlama sistemindeki harfi (A-B-C-D) belirtilerek gösterilmiştir. • Portatif yangın söndürücülerin tümü, ilgili bölmede, kolayca ulaşılabilecek, el altında ve görünür bir yerde , özel kelepçesine takılı ve kullanıma hazır bir şekilde muhafaza edilmelidir. • Portatif yangın söndürücülerin periyodik bakımları yaptırılmalı; basınçlı cihazlarda basınç ibresinin yeşil alanın dışına çıkması durumlarinda, periyodik bakım tarihi beklenmeden, bakıma gönderilmelidir. • Teknedeki yangın söndürme cihazlarının tamamı aynı dönemde bakıma gönderilmemeli, bakim süresince servisten temin edilecek ilave yangın söndürme cihazlari teknede bulundurulmalıdır. • Salonda bulundurulması gereken portatif yangın söndürücünün, güverte yanginlarına hızla müdahale edilebilmesi için güverte çıkışına yakın bir noktada muhafaza edilmesi tavsiye edilir. • Yangin battaniyesi, kuzinede ocaklara yakın, el altında bir yerde bulundurulmalıdır.
Sabit yangın pompası ve yangın devreleri: Sabit bir pompayla , deniz suyunun, güvertede belirlenen noktalardaki yangin vanalarina (yangin istasyonlarina) basılması için kurulmuş sistemlerdir. ( Tekne büyüklüğüne göre bu istasyonlar tekne içinde de oluşturula-bilmektedir.) Yangın vanalarının hemen yanında, kullanıma hazır olarak yerleştirilmiş, teknenin her hangi bir yerindeki yangına müdahale edebilecek uzunlukta yangın hortumları bulundurulması gerekmektedir. Mevzuatımıza göre, özel teknelerde bu sistem zorunlu değildir. 15 m. den daha büyük ticari yat, gezi ve balıkçı teknelerinde ise sistemin kurulması zorunludur. Ayrıca klas kuruluşları, sertifika talebinde bulunan her türlü teknede sistemin bulundurulmasını istemektedir. Sabit yangın söndürme sistemi: Yangın riski yüksek, makina dairesi gibi kapalı hacimlerde, yangını kontrol altına alarak söndürebilmek için dizayn edilmiş yangın boğma sistemleridir . Söz konusu kapalı hacmi dolduracak miktarda yangın söndürücüler yeterli miktarda tüp kullanılarak depolanır; bu tüplerin tamamı uzaktan kumandayla aynı anda açılabilecek şekilde iştiraklenmiştir. Yangın dedektörlerinin otomatik olarak devreye soktukları yangın söndürme sistemleri olduğu gibi, elle kumanda edilen sistemler de bulunmaktadır. Mevzuatımıza göre ,özel ve ticari yatlarda sabit yangın söndürme sistemi aranmamaktadır. Gezi sınıfı teknelerde ise, ilgili yönetmeliğin 5.6.2 “yangınla mücadele donanımı” maddesinde, “akaryakıt kullanılan motorların yerleştirildiği kısımlar, yangın durumunda o bölüme girme ihtiyacı gerektirmeyen bir yangın sistemi ile donatılmalıdır”, hükmü konmuştur. Ayrıca, Türk Loydu tarafından belgelendirilmek isteyen her tip tekne, “ tutusma noktasi 55 c olan yakit kullanan (ornegin benzin) veya supersarjli veya toplam gucu 500 kw olan atmosferik basincli dizel cevrimli icten yanmali makinalarin bulundugu daire ve mahaller sabit yangin sondurme sistemleri ile korunacaktir.” hükmüne uygun donanımı kurması gerekmektedir. Yangınların söndürülmesinde kullanılacak temel yöntemler Yanma işleminin başlaması ve sürmesi için yangın üçgeninde belirtilen üç elemanın doğru oranlarda bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu üç elemandan birinin ortadan kaldırılması durumunda yanma işlemi başlayamaz ya da başlamış olan yanma son bulur. Temel prensip olarak söndürme işleminde başarıya ulaşmak için bu üç elemandan en az birinin ortamdan uzaklaştırılması gerekmektedir. Yangın söndürmede uygulanması gereken yöntemler şunlardır: • Yangını Boğmak. Yangının havayla temasını kesme işlemidir. Kapalı bölme yangınlarında bölmelerin kapatılması, boğucu yangın söndürücülerin kullanılması veya küçük yangınlarda kum veya yangın battaniyesi kullanılarak boğma işlemi gerçekleştirilir. • Yangını Soğutmak. Yanan madde ve yangın ortamı soğutularak, yangın üçgeninin ısı kenarı kırılmaya çalışılır. Bu maksatla soğutucu söndürücüler ve ortamın enerjisini kimyasal yolla düşürdükleri için alev kırıcı söndürücüler kullanılır. • Yanıcı Maddeyi Uzaklaştırmak. Yangın üçgeninin yanıcı madde elamanını ortamdan uzaklaştırmak için yapılan çalışmadır. Katı yanıcı maddelerin ortamdan çıkartılması veya yangın çevresinden uzaklaştırılması ile sağlanır. Akaryakıt ve gaz yangınlarında ise yanıcı madde kaynağından kesilir ve yangın yakıtsız bırakılarak söndürme işlemi gerçekleştirilir. Elektrik yangınlarında,yangın A veya B tipi yangına dönüşmemişse elektrik kaynağının kesilmesiyle yangın söner. Teknelerde yangınların söndürülmesi Kapalı bölme yangınlarına müdahale : • Panik yapmayın. • Yangın bulunduğunuz ortamda başlamışsa, teknede bulunan diğer şahısları bağırarak uyarın ve en yakın portatif yangın söndürme cihazıyla yangına müdahale edin. • Teknenin elektriğini kesin veya kesilmesini sağlayın. • Yangın makina dairesinde başlamışsa ve sabit sistem yangın söndürme donanımınız varsa, makina dairesi girişlerini ve havalandırmalarını kapatarak sistemi devreye alın. Yoksa, makina dairesinde bulunan portatif yangın söndürücüyle yangına müdahale edin. • Yangın kuzinede başlamışsa el altındaki yangın battaniyesiyle yangına müdahale ettikten sonra portatif yangın söndürücüyü kullanmak üzere hazırlık yapın, yangın battaniyesinin etkili olmadığı durumda portatif yangın söndürücü kullanın.. • Yangın sizin bulunmadığınız bir bölmede başlamışsa ve duman nedeniyle bölmeye giremiyorsanız, bölmenin bütün giriş çıkışlarını, lumbuz,kapı ve manikalarını kapatarak yangını boğarak söndürmeye çalışın. • Portatif yangın söndürücü kullanmak için kapalı mahale girilmesinin zorunlu olduğu durumlarda, yüzünüzü ıslak bez veya havlu gibi malzemelerle sarın. (Yangına müdahale edecek kişinin üstünde kesinlikle sentetik giysiler olmamalıdır. ) • Akaryakıt ve motor bölmesi yangınlarında hemen akaryakıt devresi vanalarını kapatın; yangına müdahale ediyorsanız, kapatılmasını sağlayın. • Akaryakıt yangınında yakıt kaçağının olduğu noktaya müdahale edin. • Adi yangınlarda tatlı su veya deniz suyu kullanabilir. Gerilim altındaki elektrik tesisatı yangınlarında, motor üstündeki yangınlarda, yağ ve akaryakıt yangınlarında asla su kullanmayın. Güverte yangınlarına müdahale . • Seyirde güverte üzerinde yangın çıkmışsa,süratinizi dümen dinleme süratine düşürerek yanan bölgeyi rüzgar altına alın. • Sabit yangın devresi varsa, sistemi devreye alarak suyla; yoksa, portatif yangın söndürücülerle rüzgar üstünden yaklaşarak yangının kaynağına müdahale edin. • Yanan malzemeleri gönder ve veya benzer araçlarla denize atın. • Portatif söndürücülere ilaveten , mümkün olan bütün imkanlarla kontrollu su kullanarak yangını söndürmeye çalışın. ( Güverte tatlı su ve deniz suyu devreleri kullanılmalıdır.) • Mümkün olduğu kadar fazla yangın söndürücüyle müdahale edilmelidir. • Yangının söndürülmesi durumunda kor artıkları suyla tamamen söndürülür ve yangın bölgesi tekrar alevlenme ihtimaline karşı uzun süre kontrol altında tutulur. • Yangın söndürülemiyorsa can salı ve servis botu yangından korunur ve tekneyi terk hazırlıklarına başlanır.
Deniz üstünde bulunan en modern teknelerin bile herhangi bir emercensi durum nedeniyle batma risk bulunmaktadır. Bu nedenle denize çıkan tüm personelin “denizde sağ kalma” konusunda yeterince eğitimli olması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki, ancak iyi eğitimli bir personel denizde uzun süre hayatını idame ettirerek, kurtarılana kadar hayatta kalmayı başarabilecektir. Batmaya Neden Olabilecek Emercensi Türler: 1- Yangın. 2- Çatışma. 3- Karaya oturma 4- Meteorolojik veya teknik nedenlerle su alma Yukarıda belirtilen emercensi durumlarla karşılaşılmış, teknenin kurtarılması için gereken herşey yapılmış ve tekne kurtarılamamışsa kaptan tarafından verilen emirle tekne terk edilir. “Tekneyi Terk” emri verilmeden asla tekne terk edilmemelidir. Teknede kalınmasının mümkün olduğu hallerde, yaşamın birlikte korunabilmesi için, bütün personelin teknede kalması en uygun hareket olacaktır. Kazazedeler için Ana Tehlikeler Bir tekneyi terk etmek zorunda kalan kazazedelerin karşılaştığı tehlikeler şunlardır. 1- Boğulma 2- Donma 3- Susuzluk 4- Batan teknenin oluşturduğu tehlikeler a) Girdap b) Tekneden sızan akaryakıt ve bunun oluşturacağı yangın Tekneyi terk ve denizde sağ kalma prosedürü kazazedenin hayatını tehdit eden bu faktörleri minimize edecek şekilde hazırlanmıştır. Söz konusu prosedürün denize çıkan bütün kişiler tarafından bilinmesi gerekmektedir. TEKNEYİ TERK Tekneyi terk emri kaptan tarafından verilir. Bu karar kaptanın sorumluluğu altındadır. Tekneyi terk emri; teknenin kurtarılmasının mümkün olmadığı veya teknenin kurtarılaması için yapılması gereken herşeyin yapılmasına rağmen umudun kalmadığı durumlarda verilir. Tekneyi terk emrinden önce personel emercensi durum ile mücadele ediyor olacaktır. Bu arada yolcular veya misafirler ise güvenli bir yerde bekletilmeli ve tekneyi terke hazır olmalıdır. Eğer emercensi durum çok hızlı gelişmiş ve ani bir şekilde batma riski oluşmuşsa, kaptan emercensi durumla mücadele etmeden doğrudan tekneyi terk emri verebilir. Tekneyi Terk Emri Verilmesi Durumunda Başlangıçta Yapılacaklar 1- Soğuktan koruyucu elbiseler giyilir : Vücudu sıcak tutacak kıyafetler giyilmelidir . Yün kıyafetler tercih sebebidir. Varsa bu giysilerin üzerine yağmurluk, kaban giyilebilir. Giysiler, can salında vücudunun ısı kaybını önleyerek hayatta kalma şansını arttıracaktır. Suyun içinde kalacak personel için de giysiler önemlidir. Suyla ilk temasta soğuk şoku insanı felç edebilir hatta öldürebilir. Giysiler bu şokun etkisini azaltacak, giysi katları arasında kalan hava can yeleği gibi insanın su üstünde kalmasını sağlayacaktır. 2- Bu kıyafetin üzerine can yeleği giyilir. 3- Zaman varsa enerji verici basit gıdalar alınmalı, bir şeyler içilmelidir. 4- Can salına konulacak ilave malzemeler alınır. Tekne terk edilirken zaman müsaitse can salı içinde bulunmayan aşağıda listesi verilmiş ilave malzeme can salına alınmalıdır. EPIRB SART GPS VHF el telsizi El pusulası Bölge haritası Dürbün İşaret fişekleri (can salındakilere ilaveten) Yiyecek ve içecek (can salındakilere ilaveten) Radar reflektörü Tekneyi terk durumu için hazırlanmış su geçirmez bir çanta (panic bag) Not: Tekneyi terk sırasında servis botumuz denizdeyse veya denize indirilmesi güvenlik açısından sorun yaratmayacaksa, can salıyla tekne terk edilirken servis botunun da yanımıza alınmasında büyük fayda vardır. 5- Tekneyi terk yerlerine gidilir Tekneyi Terk Yerlerinde Yapılacaklar 1- Yolcu veya misafirlerin kıyafet ve can yeleklerinin kontrolü. 2- Can salına alınacak ek malzemenin kontrolü. Tekneyi Terk Sırasında Yapılacaklar Tekneyi terk etmeden önceki mutlaka “Tehlike Çağrısı” yinelen-melidir. Cevap veren varsa kaza bölgesine tahmini ulaşma zamanı öğrenilmelidir. 1- Can salı atılır, açılır ve tekneyi terk noktasına çekilir. 2- İlave konulması gereken malzemeler yerleştirilir. 3- Can salına ıslanmadan binilir. Tekneyi terk anında mümkünse, can salına hiç ıslanmadan binilmelidir. 4- Denize atlamak gerekirse; can yeleği sıkı bir şekilde bağlanır, atlanacak bölge kontrol edilir, elleri göğüs üzerinde çaprazlayarak, dirsekler ile can yeleği aşağıya doğru bastırılır, gerekirse burun kapatılır ve çivileme denize atlanır. Buradaki amaç can yeleğinin çene ve boyuna zarar vermesini engellemektir. Girdikten sonra can yeleği kayışları gevşetilebilir. 5- Eğer vaktiniz varsa denize atlamadan önce vücudunuzun soğuğa karşı hassas bölgelerine koruyucu krem sürmeniz, sizi soğuğa karşı ekstradan koruyacaktır. 6- Tercih durumu varsa, batmakta olan bir teknenin rüzgar üstü tarafından ve suya en yakın yerden atlanmalıdır. 7- Suya atlanacağı zaman, tekne yanmakta olan akaryakıt ile tamamen çevrilmiş ise; mantar veya köpük gibi malzemeden yapılmış can yeleği kullanıyorsak çıkartılır, şişirilebilen can yeleği kullanıyorsak şişirmeden suya çivileme atlanır. Mümkün olduğu kadar suyun altından rüzgar üstü yönünde yüzülür, nefes almak için su üstüne çıkarken eller çırpılıp ateş dağıtılır, nefes alınıp tekrar dalınır ve bu şekilde alevlerin olmadığı neta sahaya kadar çıkılır. Yüzme bilmiyorsak ve alevler içinde can yelekli kalmışsak, rüzgar üstüne doğru alevler dağıtılarak güvenli bölgeye kadar yüzmeye çalışılır. 8- Tekneyi suya atlayarak terk etmek zorunda kalan kişi, en kısa zamanda can salına çıkmalı, bu mümkün değilse hemen emniyetli mesafeye açılmalıdır. Teknenin bizim için oluşturacağı tehlikelerden korunmak için güvenli uzaklığa kadar yüzülmelidir. 9- Açılan can salının tekne bordasında bulundurulmasının riskli olduğu durumlarda. (yangın gibi...) Can Salı açıldıktan sonra, moral ve fizik gücü yüksek bir personel tarafından güvenli bir bölgeye çıkartılır ve diğer personel gemiyi suya atlarak terk ettikten sonra can salına çıkar. 10. Gemi çevresinde yangın varsa, can salları açılmaz. Moral ve fizik gücü yüksek bir personel tarafından, yangınlı sahada yüzme kurallarına uyularak yangın bölgesinin dışına çıkartılır, sonra açılır. Personel yangın bölgesinin dışına yüzerek çıktıktan sonra can salına biner.
CAN SALINA BİNERKEN YAPILMASI GEREKENLER 1. Şartlar el veriyorsa kuru binilmeye çalışılacaktır. Bu amaçla kullanılabilecek bütün malzemeler kullanılmalıdır. 2. Yakın mesafeden can salına atlanabilir fakat bu sırada ayaklarda ayakkabı olmamalıdır. 3. Can salı ters açılmıssa, fizik ve moral gücü yüksek bir personel suya atlayarak rüzgar altından düzeltme halatını çekerek can salını düzeltir. Bundan sonra can salı tekne bordasına yanaştırılır. 4. Can salı tekne bordasına yanaştırılamıyorsa, salı düzelten personel sala çıkar, deniz demirini faal duruma getirerek çevresindeki kazazedeleri kurtarma halkasıyla kurtarmaya başlar. 5. Kazazedeler sala çıkarken, fazla enerji harcamamak için merdiveni, varsa kurtarma rampasını kullanmalıdır. 6. Can salına binen personel diğer personelin binmesine yardımcı olur. 7. Baygın durumda olan kazazedeler, moral ve fiziki gücü yerinde olan bir personel tarafından yüzerek kurtarılır. Bu işlem sırasında kurtarma halkası kullanılmalıdır. CAN SALI İÇİNDE YAPILACAKLAR, CAN SALI TEÇHİZATIN KULLANILMASI VE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR 1- Parima halatı kesilir. Kürekle emniyetli mesafeye çıkılır. Can salında kendiliğinden açılan deniz demiri kullanılmışsa, önce deniz demiri toplanır, sonra emniyetli alana çıkılır. 2- Emniyetli mesafeye çıkıldıktan sonra sürüklenmemek için tekrar deniz demiri atılır. 3- Can salında düzen sağlanır, can salında yaşam prosedürü uygulanmaya başlanır. 4- Hava tüpleri kontrol edilir, kaçıran valf olup olmadığına bakılır. Yeterince şişmemiş hava tüpü varsa hava takviyesi yapılır. 5- Can salı içindeki su boşaltılır, sal içinde bulunulduğu sürece kuru tutulur. 6- Kazazedeler vücut ısılarını korumak için tedbir alır, ıslak giysilerin suları sıkılıp tekrar giyilir. Giysi ve ayakkabı bağları aşırı sıkılmaz. Kazazedeler bekleme durumunda kurtarma battaniyelerini örtünürler 7- Parmaktaki yüzük gibi metaller çıkartılır, can salında kalındığı sürece takılmaz. 8- Malzeme çantası açılır, malzemeler kontrol edilir. Sudan etkilenmeyecek yerlere yerleştirilir. (tepe ağı, yan cepler gibi...) 9- Yaralılara ilk yardım yapılır 10- Soğuk denizlerde, soğuktan korunmak için taban yastıkları şişirilir. Sıcak bölgelerde, denizin serinletici etkisinden faydalanmak için taban yastıkları şişirilmez. 11- Deniz tutmasına karşı haplar kullanılır. 12- VHF el telsizi ile tehlike çağrılarına yanıt vermiş istasyon varsa bağlantı sürdürülür. Yoksa tehlike mesajı gönderilmeye devam edilir. 14- EPIRB ve SART cihazı varsa, çalıştırılır. 15- Tahmini kurtarılma süresi hesaplanır. Buna uygun yiyecek ve suyun dağıtımı planlanır. İlk 24 saat su içilmez. Günlük su dağıtım miktarı 0.5 lt.dir. 16- İçme suyu elde etmek için gerekenler yapılır. 17- Geceleri fenerlerin yanması sağlanır. 18- Gece nöbeti tahsis edilir. 19- Güneş ve rüzgardan korunmak için kremler kullanılır. 20- Başka can salı varsa toplu halde beklenir. 21- Gereksiz yere enerji harcanmaz. 22- Gerekmedikçe kesici aletler kullanılmaz. 23- Görünür işaretler gereksiz yere kullanılmaz. 24- Morali yüksek tutmak için gerekli tedbirler alınır. Su ve yiyecek çok dikkatli paylaşılmalıdır. Bir insan susuz olarak 8 – 10 gün yaşayabilir. Yiyeceksiz ise 30 güne kadar yaşayabilir. Günde 2 bardak (0.5 lt.) su yeterli olacaktır. Su azaldığında sadece ağzımızı çalkalamalıyız. Can sallarındaki gıdalar; düşük protein ile yüksek karbonhidrat içerdiğinden sınırlı bir su ihtiyacı ve uygun bir perhiz rejimi arasında uyum sağlayıcıdır. SUDA KALINDIĞINDA YAPILACAKLAR Can kurtarma vasıtalarımızı emercensi durumun oluşturduğu olumsuz şartlar nedeniyle kaybedebilriz veya kullanılamaz hale gelmiş olabilirler. Bu durumda su içinde yardım beklememiz gerekir. Suda bekleme durumunda yapılması gerekenler şunlardır: 1- Mümkünse su üzerinde yüzer bir cisime tutunulmalı, enerji ve ısı kaybını önlemek için üzerine çıkılmalıdır. 2. Vücut ısısını korumak için su içinde kollar vücuda yapışık, ayaklar birbirine bitişik karına doğru çekilmiş vaziyette beklenilmelidir. 3- Birden fazla kazazede varsa bir araya gelerek beklemelidir. 4- Kesinlikle deniz suyu içilmemelidir. Deniz suyu susuzluğumuzu daha da arttırır ve su kaybına neden olur. 5- Batan tekneden uzaklaşmak veya bir kurtarma aracına ulaşmak dışında kesinlikle yüzülmez. 6- Eğer kıyı yakın değilse hiç bir zaman teknenin battığı bölge dışına çıkmamalısınız. Aranacağınız yer teknenin battığı yerdir.
HER HANGİ BİR DENİZ VASITASINI CAN SALI GİBİ KULLANABİLMEK İÇİN YAPILMASI GEREKENLER 1. Kurtarma için kullanacağımız araca mutlaka can yeleği ile binilmelidir. 2. Vaktin el verdiği ölçüde mümkün olduğunca fazla malzeme alınmalıdır. Servis Botuna Alınması Gereken Malzemeler Aşağıdaki malzemeler can kurtarma botlarında bulunması zorunlu malzemelerdir. Biz ahşap veya şişme botumuzu can salı gibi kullanmak zorunda kalırsak bu malzemeleri yanımıza almalıyız. Varsa EPIRB ve SART cihazı VHF el telsizi (tehlike çagrılarına veya haberleşmesine devam etmek için) El pusulası (gerekirse basit mevki koyup, kurtarma aracını yönlendirebilmek için) Bölge haritası (aynı amaçla) İşaret fişekleri El feneri veya ışıldak Düdük veya ses veren bir alet İşaret aynası veya benzer bir yansıtıcı İlk Yardım seti Radar reflektörü Deniz demiri veya bu amaçla kullanılabilecek bir malzeme Birkaç parça halat (gerekirse yedekleme ve kurtarma amaçlı) Kürek ve ıskarmozlar Su boşaltmak için kova ve sünger Yiyecek ve içecek Gemici çakısı Pompa (şişme botlar için) Yama ve tamir takımı (şişme botlar için ) Balık tutmak için malzeme Battaniye Out board varsa, çalıştırma mandalı ve yakıt Varsa el GPS’i Tekneyi terk durumu için hazırlanmış su geçirmez bir çanta (panic bag) HELİKOPTER KURTARMA Can salında veya su içinde helikopterle kurtarılma durumunda kalabiliriz. Can salındaysak ve helikopterle iletişimimiz varsa kazazedelerin fiziki durum ve performanslarına göre kurtarma teçhizatı istenmelidir. Sağlığı iyi durumda olan kazazedeler için kurtarma sapanı veya sandalyesi, daha kötü durumda fakat tutunabilecek gücü olan kazazedeler için kurtarma ağı veya sepeti, hasta ve yaralılar içinse kurtarma sedyesi istenmelidir. Helikopterle iletişimimiz yoksa gönderdigi kurtarma teçhizatını kullanarak helikoptere ulaşılması gerekir. Bu durumda yapılması ve dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır : 1. Kurtarma sapanıyla kurtarma yapılacaksa, gönderilen sapanın serbest ucu yakalanır 2. Her iki koltuk altından geçirildikten sonra sabit ucun takılı olduğu halkaya serbest ucun sustalı kancası veya şekili kitlenir. 3. Sapanın vücuda iyi yerlestiği hissedildikten sonra “yukarıya al” işareti verilir. 4. Kurtarma sandalyesiyle kurtarma yapılacaksa, teçhizat suyun içine girdikten sonra, oturaklardan birine düzgün şekilde oturulur ve ortadaki kaideye sıkıca sarıldıktan sonra “yukarıya al” işareti verilir. 5. Kurtarma sepeti veya kurtarma ağı kullanılacaksa, teçhizatın suya girmesi beklenir, içine girilir, sıkıca tutulduktan sonra “yukarı al” işareti verilir. 6. Helikopter kurtarmada kullanılan el işaretleri Yukarı al Dur Kurtarma halatına boş ver Sorun! yardıma ihtiyacıö var 7. Bir can salından kurtarılma söz konusu ise helikopterin neden olacağı hava akımı nedeniyle salın devrilmesi önlemek için salın ortasında toplanılması gereklidir. Tüm personel can yeleği giymiş olmalıdır.
