diyalog..

Aşağıdaki bilgiler, 2006 yıylında tamamlanan doktora tezimden alıntılardır, kopyalayıp yapıştırdığım için kimi yerlerde kopukluk görebilirsiniz, hoş görün. Konuya uzak olan arkadaşları sıkarsa şimdiden özür dilerim.

İklim değişikliğinin başlıca nedeni olan sera gazlarının oluşumunda %36 enerji, %24 endüstri, %18 ormancılık, %9 tarım ve %3 diğer kaynakların payı vardır. Bu nedenle ilkim değişikliği konusunda küresel enerji politikaları üzerinde özellikle durulması gerekmektedir. 1975-2001 yılları arasında iklim değişikliğinin tetiklediği kuraklık, fırtına, sel gibi olaylarda %160 artış olmuştur. Küresel ısınmaya bağlı kutuplardaki ısınma 21. yüzyılın ortalarına doğru deniz seviyelerinin 70 cm kadar yükselmesi ve bunun sonucu olarak, deniz seviyesinden alçak topraklarda art arda sel baskınları beklenmektedir. İklim değişikliği seneryolarına göre; deniz yüzeyindeki 50 cm’lik bir yükselme, Mısır nüfusunun %16’sının göç etmesine yol açacaktır. Deniz düzeyinden 2 m yüksekte olan adalardan oluşan Maldiv Cumhuriyeti’ndeki adaların çoğu yok olacaktır. Toprakları denizden alçakta olan Hollanda’nın küresel deniz yükselmelerinden korunması için yapılması gereken baraj ve setlerin 1990 yılı maliyeti 70 trilyon dolardır. Worldwatch Enstitüsü’nün 2003 raporunda dünyadaki buzulların erime hızının 1988’den bu yana iki kat arttığı belirtilmektedir. Son olarak BM; iklim değişikliği nedeniyle önümüzdeki on yıl içerisinde yaşanacak kayıpların sigorta şirketlerine maliyetinin 150 milyar dolar olabileceğini açıklamıştır.

Sera gazlarının diğer bir çevresel etkisi olan asit yağmurlarının sosyo-ekonomik maliyeti hakkında pek az çalışma vardır fakat zararın çok büyük olduğu ve giderek hızla artığı gözlenmektedir. 1984 yılında Batı Almanya’daki ormanların %8’inin çevresel yıkım izleri taşıdığı ileri sürülmüştür. 1987’de Avrupa ormanlarının %14’ü asit yağmurlarıyla gelen kükürdün etkisi altındaydı. 1993’de iyi korunan ormanlara sahip Avrupa’nın bütün ormanları kükürt birikiminden kaynaklanan bu yıkımın etkisi altına girmiştir. Bu nedenle ormanların verimlilikleri %16 oranında azalmıştır. Asit yağmurlarının Avrupa ormanlarında yaptığı yıkımın yıllık maliyetinin (30,4 milyar dolar) Alman çelik endüstrisinin yıllık üretimine eşit olduğu hesaplanmıştır. İsveç’te 14 bin gölden 4 bininde asit yağmurlarına bağlı asitleşme nedeniyle balık türü canlı kalmamıştır. Bu durumun balık avcılığına etkisi 13 milyon dolardır. Asit yağmurları nedeniyle yalnız 1978’de ABD ormanlarının %5’inin gördüğü zararın maliyeti 600 milyon dolardı. ABD’de aynı yıl tarım ürünlerinde asit yağmurlarına bağlı zarar 8,2 milyon dolardır.

Küresel ısınma sonucunda deniz seviyesi yükselirse, tarihte görülmemiş boyutlarda göçler olması beklenebilir. Milyonlarca insanın yer değiştirmesi, örneğin Mısır ve Bangladeş gibi alçak deltalarda ya da Maldive adaları gibi ada ülkelerinde şiddetli sosyal ve siyasi çalkantılara neden olması beklenilen bir durumdur. Yurtlarını terk edip göç etmek zorunda kalan insanların gittikleri yerlerde çevre baskısı oluşturmalarına neden oldukları bir gerçektir.

İklim değişikliği ve enerji ilişki üzerinde yoğunlu olarak odaklanan konu, enerji kaynaklarının tüketiminin iklim değişikliğine etkisidir. Oysa, küresel ısınmanın da enerji kaynaklarına ve tüketimine doğrudan etkisi bulunmaktadır. Azalan yağışlar sonucu kuruyan nehirlerin hidroelektrik üretimini düşüreceği, belki de bitireceği değerlendirmelere katılmamaktadır. Yine aynı kuraklık sonucunda, termik ve nükleer santrallerin soğutma suyu gereksinimlerinin karşılanması da güçleşecektir. Bu güçlü olasılıklar sonucunda, ülkelerin yaşayacağı tüm sorunlara bir de enerji güvenliği sorununun eklenmesi beklenmelidir. Bu tehditler, sosyal ve ekonomik ayrım gözetmeksizin tüm ülkeleri kapsayacak bir sorundur. Çünkü doğanın gözünde tüm insanlık eşittir ve doğa ülkeler arası ayrım gözetmez.

Doğanın bu tutumuna karşın, gelişmiş ülkelerin bir kısmı aymaz tutumlarını sürdürmektedir. Buna en uygun örnek küresel ısınmanın bilimsel olmadığı iddiasıyla, tüm dünyadan salınan karbondioksitin %25’inden sorumlu olan ABD’nin azgelişmiş ülkelerin taahhütte bulunmadıkları sürece Kyoto Protokolünü imzalayamayacağını belirtmesi ve Protokolün ABD ekonomisine zarar vereceği gerekçeleriyle Mart 2001’de Kyoto Protokolünden çekildiğini açıklamasıdır.

ABD Başkanı George W. Bush, Küresel İklim Koalisyonunun da etkileriyle sözleşmeyi uygulamaya koymayacağını söylerken “Amerikan halkı ve ekonomik çıkarları önde gelir” demiş ve Kaliforniya’daki elektrik kesintilerini örnek gösterip, ülkesinin bir enerji krizi yaşadığını, durgunluk içindeki ekonomiye de bir ek yük getiremeyeceğini söylemiştir.

ABD’nin Koyoto Protokolü’ne ekonomik gerekçelerle taraf olmaması, Rusya’nın protokolü ulusal çıkarlarını öne çıkaran değerlendirmeler ve uzun pazarlıklar sonucunda imzalaması, emisyon ticaretine getirilen teşvikler ile karşı görüşler, ülkelerin her şeye karşın enerjinin sürekliliğinin ve arz güvenliğinin sağlanması yaklaşımı, küresel çevre ve enerji politikaları oluşturulması önündeki engellerdendir.

Ulusal ve uluslararası düzeyde bu adımların atılmasını geciktiren nedenler arasında belki de en önemlisi, uygulanacak politikalar sonucunda yapılacak sistem ve tüketim değişikliğinin ekonomilere getireceği yük olarak kabul edilebilir. Uluslararası örgütler ve kimi devlet/birlik politikaları bu yükü azaltıcı yönde düzenekler geliştirmiştir. Ancak, tüm ülkeler aynı anda benzer yükümlülükler altına girmedikleri için, bu çeşit uygulamalardan kaynaklanacak ekonomik etkiler de farklılaşmaktadır. Uluslararası düzeyde kabul gören çevre ve enerji politikalarına bir ya da daha fazla ülkenin katılmaması, onu ekonomik alanda kısa dönemde diğer ülkelerden üstün duruma getirebilmektedir.

Bu durum küresel ekonomik rekabette birçok ülkenin çevrenin korunması adına, bu yarıştan çekilmek istememelerini açıklar niteliktedir. Bu saptama, sürdürülebilir enerji politikalarının oluşturulması ve uygulanması sırasında karşılaşılacak en önemli engelin, devletlerin çıkar çatışmaları ve çıkar ortaklıkları olduğu savını doğrulamaktadır.