ORFOZ VE LAHOZ İÇİN GETİRİLEN AV YASAĞI En son 2012 yılında yayınlanan Ticari ve Amatör Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğler 13 Ağustos 2016 günü Resmi Gazetede yayınlanan yeni tebliğler ile yürürlükten kalktı. Yeni tebliğde genel olarak düzenlemelerde bir değişiklik olmasa da özellikle Lahoz ve Orfoz balıklarının hem amatör hem de ticari avcılık bakımından tam zamanlı avlanması yasak türler arasına alınması en az tebliğin baştan sona değiştirilmesi kadar etki bıraktı. Yeni tebliğler 01.09.2016 dan 31.08.2020 tarihine kadar yürürlüklte olacak. Bu nedenle önümüzdeki 4 yıl boyunca lahoz ve orfoz balıklarını ancak video ve fotoğraflarla anacağız. Bu konuyla ilgili tartışma yaratan konuları bu yazıda özetleyerek, biraz olsun gelecek günlerde hızlanacak bu tartışmalara kaynak olmasını amaçlıyorum. A. Orfoz ve Lahoz (Yazıda Lahoz olarak kullandım, ancak tebliğde Lagos şeklinde yazılmıştır, Grida Olarak da Adlandırılmaktadır) Her iki balık da ( latince ) Epinephelus cinsindendir. Orfoz, tebliğde belirtilen haliyle Epinephelus Marginatus ve Lahoz da Epinephelus Aeneus türü olarak belirtilmiştir. Orfoz ortalama 50 yıl yaşayabilir. İlk aşamada cinsiyetsizdirler. Dişiler 5-8 yıl arasında belirginleşir, bu süre erkeklerde ise 12-18 yıldır. Bu halde bir orfozun yumurtadan çıkışından itibaren ilk ortlama ilk 15 yılında yaşaması ( verilere göre ortlama 47 cm ve üzerinde olması) gelecek nesillerin korunması açısından önemlidir. Lahoz da tıpkı orfoz gibi cinsiyetsizdir ve dişilerin olgunluğa ulaşması min. 3 kg ve 50 cm civarında olmaktadır. B. Orfoz ve Lahoz Korunması Gereken Türlerden Midir? Her iki tür de IUCN ( Türkiye'nin de katılımcısı olduğu, Dünya Korunma Birliği ya da Doğa ve Doğal Kaynakların Korunması için Uluslararası Birlik) kırmızı listedinde yer almaktadır. Detaylı bilgi için : http://www.iucnredlist.org/ Orfoz İçin Kırmızı Liste Sayfası : http://www.iucnredlist.org/details/7859/0 Lahoz İçin Kırımızı Liste Satfası : http://www.iucnredlist.org/details/132722/0 Özellikle Lahozların sayılarının akdeniz havzasında azalmasının sadece yok olma ( avcılık, üreyememe ) sebebine değil, daha soğuk sulara göç etme, adaptasyon sağlanması oldupu yönünde düşünceler de vardır. (Konu hakkındaki görüşler için Bkz: Yılmaz, Elanur, Lahoz Balığı Genetik Çeşitliliğin Mikrosatelit Markörlerle İncelennmesi, 2012 ) Orfoz hakkında WWF ( Doğal Hayatı Koruma Vakfı ) çalışmaları da Türkiye açısından önemlidir. Bkz: http://www.wwf.org.tr/ne_yapiyoruz/doga_koruma/turler/orfoz/ . WWF , çalışmalarına destek olmak için orfoz evlat edinebilirsiniz. C. Her Gördüğümüz ( Yasaklanan) Orfoz veya Lahoz Mudur ? Ülkemizde Bulunan Epinephelus cinsine ait farklı türler de bulunmaktadır. IUCN ve Baknlık tarafından sadece iki tür yasak kapsamında belirtilmiştir. Oysa Ülkemizde aynı türde farklı cinste balıklar da vardır. Bu konuda, Prof.Dr. Cemal Turan ve ekibi tarafından TÜBİTAK destekli bir proje yürütülmektedir. Proje özetle: ....Türkiye denizlerinde özellikle Akdeniz ve Ege Denizlerinde yayılım gösteren kaya balıkları Ephinephelus cinsine dahil 4 tür; Epinephelus aeneus :Bkz. Yukarıda. Epinephelus caninus: http://www.epipopgen.com/index.php/tuerler/uikit Epinephelus costae: http://www.epipopgen.com/index.php/tuerler/epinephelus-costae-staindachner Epinephelus marginatus : Bkz. Yukarıda. Hyporthodus haifensis : http://www.epipopgen.com/index.php/tuerler/epinephelus-haifensis Mycteroperca rubra: http://www.epipopgen.com/index.php/tuerler/mycteroperca-rubra ile temsil edilmektedir. ... Bu çalışma ile Türkiye denizlerinde Akdeniz ve Ege Denizi'nde bulunan kaya balıkları (Ephinephelus spp.) türlerine ait stokların gen akışı ve genetik çeşitlilik seviyelerinin tespiti ile avcılığın veya diğer çevresel faktörlerin türün ve stokların yapılarında oluşturduğu baskının derecesi ve sonuçları da ortaya çıkartılacaktır. Proje internet sayfası için : http://www.epipopgen.com Ülkemizdeki Ephinephelus spp bilinirliği ve belki ülkemizin IUCN 'ye katkısı bakımından son derece önemli bu çalışma için kendi adıma tüm ekibe teşekkürü borç bilirim. D. Sonuç Kendi adıma yasak kararını olumlu karşılıyorum. Yalnız burada 2 önemli sonuç çıkarmak gerektiği kanaatindeyim. - Yasağın sadece tebliğlerde yazan cinse takılıp kalmadan, en azından bir sonraki tebliğe kadar, ülkemizdeki tüm epinephelus türleri için uygulanmasını sağlamanın vicdani tebliğ olarak önemli olduğu, - Uygulamanın sağlanabilmesi için ( idari otoritelerin zaten görevi olduğunu belirterek) herkesin sorumluluğunun olduğu, bilhassa balık tezgahları ve restaurantlarda satış halinde (belki sosyal medyanın da gücünü kullanarak) gereken yerlere şikayet ve duyurunun önemli bir adım olacağı inancındayım. Dilerim çocuklarımıza ve torunlarımıza da kayaların altından onlara meraklı gözlerle bakan orfoz ve lahozları gösterebiliriz. İzmir,2016 Ufuk KULA *Bu yazı ilk olarak www.tekneveyat.com blog sayfasında izinle yayınlanmıştır.
